Ga naar de inhoud

De boezem van de zwanenmossel

Op de bodem van de Rotterdamse wateren is momenteel de zwanenmossel in winterlockdown. Totdat het voorjaar begint. “Vanaf dat moment begint ze met haar bijzondere werk: ze verschoont het water waarin ze leeft,” schrijft stadsecoloog André de Baerdemaeker.  

Vers Beton – Esther Lankhaar – Zwanenmossel – 2022

Een somberdere winterdag kun je je haast niet voorstellen. Wandelend langs de Boezem in Rotterdam zie ik dat de donkere wolkendekens elke vorm van kleur weten te smoren. Het boezemwater en de lucht hebben dezelfde levenloze tint van bruingrijs. Het is dezelfde naamloze kleur die de zwanenmossel op haar schelpen heeft. Onopvallend ligt ze verscholen in de modder van de watergang. Als je niet beter wist zou je denken dat ze een steen was. Ze klemt haar schelpen stevig op elkaar zodat niemand haar kan storen. De mossel lijkt niks te doen. Of gebeurt daarbinnen iets? Is ze wakker? Nou en of. De zwanenmossel lijkt een onbetekenend en kleurloos dier, maar in werkelijkheid dicteert zij de gang van zaken in de onderwaterwereld. 

Lockdown

De hele winter blijft de zwanenmossel zo grotendeels afgesloten voor de buitenwereld. Het koude water vertraagd haar activiteiten tot een minimum. Ze verbruikt nauwelijks zuurstof en eet vrijwel niets. Deze grauwe wintermaanden blijft de zwanenmossel net zo lief in lockdown. Met haar gespierde voet en byssusdraden, zelfgesponnen draden die zich als de scheerlijnen van een tent aan de bodem hechten, heeft ze zich stevig verankerd in de modderige bodem op een diepte waar ze veilig is voor bevriezing. Voor het geval koning Winter toch nog mocht langskomen dit jaar, maar dat zal wel niet. Ze weet wel wat vrieskou is, want ze woont hier al ruim tien jaar. 

Tien jaar op de bodem van de Boezem. Ze heeft al zoveel meegemaakt. Het woeste geraas en de schaduwen van schaatsers boven zich, maar ook droogvallende oevers en zuurstofarmoede in hete zomermaanden. Eens dreigde ze in zo’n zomer droog te vallen. Met haar voet kroop ze toen met een indrukwekkende krachttoer tergend langzaam door de modder naar dieper water. Sommige van haar soortgenoten haalden het niet. Ze kwamen boven de waterlijn te liggen en werden door kraaien op het fietspad kapot gesmeten en uitgelepeld. Nu het water ijzig koud is lijken die dagen verder weg dan ooit. Gelukkig maar.

Filter

In het voorjaar warmt de temperatuur van het water langzaam op. Er komt weer leven in de brouwerij. De zwanenmossel zet haar schelpen dan voorzichtig op een kier om vers water langs haar kieuwen te laten stromen. Vanaf dat moment begint ze met haar bijzondere werk. Ze verschoont het water waarin ze leeft. Er dwarrelen talloze microscopisch kleine organismen in die het doorzicht vertroebelen. Het zijn groenwieren, blauwalgen, kiezelwieren en tal van andere onnoemelijk kleine levensvormen die elkaar verdringen in de steeds groener wordende soep. 

De zwanenmossel slurpt die algenbrij met het instromende water mee langs haar kieuwen en ze doet zich eraan tegoed. Daarbij consumeert ze niet zomaar wat ze toevallig in haar mond krijgt. Nee, ze filtert selectief op de voedzaamste ingrediënten. De ene dag wat groenwier, de andere liever blauwalg. Zo kan de zwanenmossel haar voedselinname afstemmen op haar behoeftes, zoals de groei van haar schelpen in het voorjaar en het produceren van eitjes in de nazomer. Tegelijkertijd verbetert ze de kwaliteit van de watergang waardoor waterplanten meer licht krijgen en zuurstof in het water brengen. Ze is de schoonmaakster van de boezem.

Parasiet

De zwanenmossel heeft nog een goede reden haar schelpen in het warme voorjaarswater te openen. In haar kieuwbogen houdt ze deze winter een schat verborgen: haar nageslacht. Meer dan 100.000 larfjes van een kwart millimeter groot leven nu nog in haar tot kraamkamer omgevormde kieuwen. Ieder larfje is een miniatuurtje van een zwanenmossel, compleet met schelpklepjes. Komend voorjaar pompt moedermossel haar kroost in het water. Doei, succes!

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk.

Misschien vind je dit ook interessant

  • Voedselbossen als oplossing voor de landbouwcrisis

    • Stadsecologie

    Voedselbossen. Je hoort steeds vaker over deze eetbare oases waar de natuur haar gang gaat en een zelfstandig ecosysteem wordt. Waar de één een verwilderde tuin ziet en de ander al gruwt bij een overwoekerd tuinpad, ziet Coöperatie Ondergrond kansen. “Voedselbossen vereisen een andere manier van eten en denken. En geduld.”

  • Laat Rotterdam gewoon een beetje verwilderen

    • Stadsecologie

    In de wekelijkse rubriek Talk of the town bespreekt Vers Beton iets dat speelt in…

  • De kerstkuikens van de nijlgans

    • Stadsecologie

    In Rotterdam zien we het gehele jaar door nijlganzen met hun kroost paraderen. Van oorsprong…

  • Alle artikelen

De Stadsagenda

  • Stadsgesprek

    • Evenement

    Hoe blijft Rotterdam in de toekomst bewoonbaar? Het klimaat verandert en dat merken we ook…

    Venue: Debatpodium Arminius
    Datum:
  • Gebouwen door Vrouwen viert het werk van vrouwelijke architecten. Kom naar de feestelijke lancering en vier met ons de bijdragen van vrouwen aan architectuur, stedenbouw en landschapsontwerp in Nederland.

    Venue: Keilepand
    Datum:
  • In de Dolle Kavita Talkshow gaat Rotterdamse schrijfster en theatermaker Shantie Singh in gesprek met verschillende “Dolle Kavita’s”. De eerste editie van talkshow vindt plaats op Internationale Vrouwendag, op zaterdag 8 maart 2025 in theater Zuidplein. Het thema van de kick-off editie is PIONIERS VAN NU.

    Venue: Theater Zuidplein Rotterdam
    Datum:
  • Bekijk de agenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • Stichting Sanderling richt zich op het verzamelen en beschikbaar maken van authentieke verhalen, herinneringen, ervaringen, dromen en ideeën van en over gewone mensen binnen de domeinen natuur, cultuur en ontmoetingen. Zo wil de stichting vastleggen wat niet vergeten mag worden, mensen inspireren en verbinden, participatie stimuleren en bewustwordin kweken voor wat onze wereld waardevol maakt. Stichting Sanderling doet dat door middel van participative storytelling.

  • Wil jij werken in het politieke hart van de gemeente Rotterdam voor de leukste fractie van het stadhuis, dan willen we graag met je kennismaken. GroenLinks staat voor een cultuur waarin iedereen zich welkom en thuis voelt, met oprechte aandacht voor de Rotterdammer en voor elkaar. We erkennen en waarderen ieders unieke achtergrond en we werken samen om Rotterdam groener, eerlijker en inclusiever te maken. We doen dat samen met een sterk en divers team van medewerkers en raadsleden.

  • De gemeenteraadsfractie van de Partij voor de Dieren in Rotterdam zoekt een
    bevlogen social media medewerker. Als lid van ons team krijg je de kans om met jouw creativiteit het verschil te maken. Jouw doel is om onze partij zo goed mogelijk te profileren op onze social media kanalen. Een baan in het hart van de Rotterdamse politiek waar je het verschil kunt maken voor dieren, natuur en het milieu.

  • Bekijk alle vacatures