Van de racistische berichten in een appgroep van agenten in Delfshaven, tot aan de toename van etnisch profileren in Rotterdam. Beleidswijzigingen hebben tot nu toe weinig tot niets verbeterd. Wat doen we dan met een strafrechtelijk systeem dat gewelddadig is en waarbij hervorming en beleidswijzigingen niet schijnen te werken? Mijn antwoord zou zijn: abolitie. Ontmanteling.
De ontmanteling van het strafrechtelijke systeem, en daarmee dus de ontmanteling van de politie en de gevangenis-industrie, is een (links) idee dat al heel lang bestaat, maar nog niet echt grond heeft kunnen krijgen in Nederland. Als ik schrijf over abolitie dan bouw ik voort op een extensieve literatuurlijst van schrijvers die durven na te denken over een wereld zonder gevangenissen en zonder politie.
Gevangenissen hebben niet altijd bestaan en ze zullen ook niet altijd bestaan. De gevangenis-industrie, met al zijn huidige structuren – gevangenissen, detentiecentra, grenzen – zijn best nieuwe dingen in onze geschiedenis en zijn dus relatief gezien nieuwe sociale instituties. Het zijn instituties die het leven in zijn geroepen om om te gaan met concepten zoals criminaliteit en geweld. Maar wat is criminaliteit? En wat is geweld? Waarom wordt iemand die geen belasting betaalt bestempeld als crimineel, terwijl iemand die in de regering zit en verantwoordelijk is voor de bezuinigingen op de zorg bijvoorbeeld niet? Is het strafrecht daadwerkelijk een institutie die staat voor onze veiligheid en voor het voorkomen van leed, of staat het strafrecht ergens anders voor?
We zien namelijk dat niet alles wat ons schaadt, als crimineel wordt gezien. En dat niet alles wat wordt gezien als crimineel, ons daadwerkelijk ook schaadt. We zien ook dat mensen die toegang hebben tot macht en geld niet volgens dezelfde wetten (hoeven te) leven als diegene die geen of in mindere mate toegang hebben tot die middelen. Als bijvoorbeeld de bezuinigingen op de zorg en de (deels voorkombare) dood van mensen door Covid-19 niet worden gezien als crimineel, dan moeten we onszelf de vraag stellen: waar dient het strafrecht dan voor?
We moeten ons realiseren dat het strafrecht, en daarmee dus de politie en de gevangenis-industrie, niet is ontworpen om ons veilig te houden of om leed te voorkomen. Het is eerder ontworpen voor controle uitoefenen op en het bestraffen van mensen die kwetsbaar zijn gemaakt door de staat, of die kwetsbaar zijn gemaakt door armoede, verslaving, dak- en thuisloosheid, ziekte, patriarchaat, racisme, kolonialisme, queerfobie, transfobie en validisme. Met andere woorden, geweld is dus iets dat ingebakken zit in de structuur van ons strafrechtelijk systeem. En criminaliteit is een construct dat verandert naargelang de context en het wordt toegepast op sommigen.
Het (strafrechtelijk) systeem dat we nu hebben werkt daarom niet. We kunnen niet vertrouwen op een schadelijk systeem om ons te beschermen tegen leed en ons te behoeden voor het schadelijke.Het strafrechtelijk systeem is ontzettend racistisch en het proces van het bestempelen van (kwetsbare) groepen als crimineel is eveneens ontzettend racistisch. Kijk bijvoorbeeld naar hoe etnisch profileren wordt ingezet in het strafrechtelijk systeem. En gevangenissen voorkomen geen leed. Ze zorgen er ook niet voor dat gemeenschappen veiliger worden, het tegendeel is juist waar. Gevangenissen elimineren geen criminaliteit, maar doen kwetsbare mensen verdwijnen. En dat is vooral belangrijk om te begrijpen.
Kwetsbare mensen verdwijnen achter tralies, niet om kwetsbare gemeenschappen veilig te houden, maar om controle uit te oefenen op die gemeenschappen en om de werving van kapitaal te beschermen. Want, zoals ik mijn vorige column ook zei, naast dat we defensie en veiligheid moeten lezen als defensie en veiligheid van kapitaal, moeten we het strafrechtelijk systeem eveneens lezen als een systeem dat kapitaal dient.
Wat bedoelen we dan met ontmantelen? Met ontmantelen wordt er verwezen naar een wereld waarin het idee van de gevangenis, van de politie, van het strafrecht überhaupt niet meer nodig is. Het is dus eigenlijk de ontmanteling van een samenleving die dat idee van strafrecht mogelijk maakt. De ontmanteling van een samenleving waar mensen kwetsbaar worden gemaakt door de staat en waar in ze verdwijnen achter tralies – die van de gevangenis, die van detentiecentra en die van de natiestaat. Ontmantelen is dan ook niet slechts het omverwerpen van schadelijke en gewelddadige instituties en structuren, maar ontmantelen is juist ook het bouwen aan de aanwezigheid van levensbevestigende instituties.
We moeten durven denken over en werken aan een wereld waar het leven serieus wordt genomen en waar zorg en liefde centraal staan. Een wereld waar tralies verleden tijd zijn.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.