De brute en gewelddadige oorlog in Oekraïne is hartverscheurend. De media-aandacht rondom al dat verschrikkelijke leed laat weer eens duidelijk zien wiens leed aandacht verdient en wiens leed niet. Zoals veel mensen hebben aangekaart is niet alleen maar de aandacht vanuit de media, maar ook de selectieve mobilisatie en hulp vanuit instituties en de politiek in Europa doorspekt met dubbele standaarden, hypocrisie en racisme.
Neem de VVD bijvoorbeeld in Rotterdam. Waar de VVD jaren geleden nog het verschrikkelijke pleidooi hield dat Syrische vluchtelingen een ramp zouden zijn voor de Rotterdamse samenleving, voor bijvoorbeeld de woonmarkt, heeft de Rotterdamse VVD dit jaar, notabene tijdens de verkiezingscampagne gepleit voor een humane opvang voor vluchtelingen uit Oekraïne. De ene vluchteling is niet welkom en de andere wel.
Het racisme in de media droop ervan af toen de oorlog net begon
De uitspraken in de media kunnen niet explicieter. Het racisme droop ervan af toen de oorlog net begon. Het alom bekende riedeltje van beschaafdheid versus onbeschaafdheid voerde overal expliciet de boventoon, van het Amerikaanse CBS news, tot Al Jazeera, tot hier in Nederland. Het argument was dat ‘beschaafde’ landen meer aandacht en hulp verdienen. Dat wil dus eigenlijk zeggen dat Westerse landen ‘beschaafd’ zijn en landen daarbuiten ‘onbeschaafd’ zijn en onze aandacht en solidariteit niet, of minder, verdienen. Deze woorden werden letterlijk zo gebruikt door een correspondent van CBS news.
Maar dit is geen pleidooi voor het beargumenteren van de ‘beschaafdheid’ van landen en samenlevingen buiten het Westen – die daardoor dus wel onze solidariteit verdienen. Nee. Dit is een pleidooi voor de afschaffing van de tweedeling ‘beschaafdheid’ versus ‘onbeschaafdheid’.
De tweedeling ‘beschaafd’ versus ‘onbeschaafd’ is een raciale tweedeling die door de geschiedenis heen, en nu nog steeds, gebruikt wordt om de koloniale expansie van Europa binnen het continent te legitimeren. Evenals de vele malen brutere koloniale expansie van Europa naar buiten het continent. Het idee dat andere samenlevingen, groepen en landen niet, of in mindere mate, ‘beschaafd’ zijn is een idee waarin de ene kant een positie van superioriteit inneemt, en daarmee de ‘onbeschaafde’ kant als minderwaardig behandelt. Dit zien we terug in de manier waarop Europese landen spreken en schrijven over bijvoorbeeld landen in Afrika en Zuidwest Azië. Het is een idee dat zijn grondslag vindt in het moderniteitsdenken.
Die raciale tweedeling van ‘beschaafd’ versus ‘onbeschaafd’ is de leidende ideologische logica geweest achter de Euro-Amerikaanse (ofwel Westerse) koloniale expansie en imperialistische verovering van oorspronkelijke volkeren en grondgebieden. Die raciale tweedeling is ook de legitimering geweest van de brute handel in tot slaaf gemaakten en de onteigening van indigenous volkeren.
Het snode aan deze brute tweedeling is dat je nooit ‘beschaafdheid’ bereikt, tenzij je gezien wordt als wit. Dit zien we terug in de manier waarop ‘witheid’ wordt aangepast rondom de brute oorlog in Oekraïne: mensen uit Oost-Europa zijn nooit volledig wit in de ogen van het Westen, maar wel close enough wit. Ofwel, wanneer het het Westen goed uitkomt om ze als wit te bestempelen. Daarom is het zo opvallend wat de CBS-correspondent zei vanuit Oekraïne: dat ze “..relatief beschaafd zijn en relatief Europees zijn”. Het ziet er naar uit de (tijdelijke) toelating tot witheid de stempel van ‘beschaving’ en ‘beschaafdheid’ met zich meedraagt, iets dat velen van ons afkomstig uit niet-witte landen en niet-witte oorlogsgebieden kennelijk niet verdienen.
We zien dat het klaarblijkelijk wel kan: vluchtelingen kunnen met liefde en barmhartigheid ontvangen worden
We zien ook dat het klaarblijkelijk wel kan. Het hoger onderwijs kan dus wél kiezen voor een academische boycot, vluchtelingen kunnen wél met liefde en barmhartigheid ontvangen worden, solidariteit is wél mogelijk voor zij die onze solidariteit nodig hebben. Maar zolang die solidariteit gebaseerd is op hoe ‘beschaafd’ je bent in de ogen van het Westen, dan wordt die barmhartigheid en liefde selectief verstrekt. We zouden niet ‘beschaafd’ moeten zijn om solidariteit te verdienen. Onze levens zouden niet moeten rusten op een Westerse notie van ‘beschaafdheid’. Laat die barmhartigheid en solidariteit voor iedereen gelden.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.