Wat zeggen de partijen over wonen en bouwen?

Soms staat de uitwerking van beleid ver af van de dagelijkse realiteit, maar daar is bij het woonbeleid geen sprake van. Hoewel de gemeente eind 2021 het goede nieuws bracht dat er in dat jaar veel nieuwe woningen bijkwamen, toont het menselijk leed bij de sloop van de Tweebosbuurt de keerzijde van hetzelfde beleid. 

Vooral bij de linkse partijen in het college leidden de sloopplannen tot ongemak. Eind 2020 wankelde de coalitie zelfs toen D66, GroenLinks, PvdA en Christenunie/SGP de voorgenomen sloop van de Fazantstraat blokkeerden. Toch liet de coalitie haar beleid niet los. Nu het verkiezingstijd is, rijst de vraag hoe de coalitiepartijen nu tegen de Woonvisie aankijken.

Het eerste dat opvalt is dat het woord ‘Woonvisie’ zorgvuldig wordt vermeden. Enkel D66 noemt de visie nog bij naam maar wil die ook ‘actualiseren’. De partij wil in vier jaar 16.000 woningen bouwen die voor minstens 60 procent bereikbaar moeten zijn voor middeninkomens, wat niet echt een breuk is met het huidige beleid. Alleen in een bijzin stelt D66 dat dit niet ten koste mag gaan van de sociale woningvoorraad. Daarnaast wil D66 op een nieuw te bouwen campus 6.000 studentenkamers bouwen. Daarbij wil de partij tempo maken, door in te zetten op innovatieve bouwtechnieken en met een nieuwe regel die het bouwen van appartementencomplexen van minder dan vier woonlagen verbiedt.

Ook het CDA lijkt met 15.000 nieuwe woningen, waarvan 40% in het middensegment, min of meer door te gaan op de huidige koers. Toch spreekt de partij over het “oprekken van het middensegment om de vastzittende woningmarkt open te breken.” Het CDA wil vanwege de schaarse stedelijke ruimte verdichten (de hoogte in bouwen), maar voegt daar een paar pagina’s later aan toen: “we kiezen voor stadsgroen en parken boven verdichting”. Hiernaast wil de partij de vastzittende woningmarkt in Hoek van Holland, Pernis en Rozenburg aanpakken.

Bouwklapper in Merwe-Vierhaven

De VVD wil het bouwtempo een stuk verder opschroeven en in de volgende collegeperiode 25.000 nieuwe woningen bouwen. Die rekensom concretiseert de VVD – als enige partij – in de vorm van een lijstje met ‘af te bouwen’ woningbouwplannen. Die omvat ‘kleine’ projecten zoals het (omstreden) plan om aan de Parkhaven onder de Euromast, 600 woningen te bouwen. De grootste klapper denkt de VVD met 15.000 woningen te kunnen maken in de nieuwbouwwijk M4H (Merwe-Vierhavens).

Hoewel dit artikel vooral over de intenties en niet over de haalbaarheid van de programma’s gaat, is het toch goed vast te stellen dat het bouwen van 15.000 woningen in vier jaar in een industriegebied, onrealistisch is. De huidige bouwwethouder Kurvers (VVD) weet als geen ander dat het vanwege milieuregels nog zeker een paar jaar kost voordat er op grote schaal woningen in M4H gebouwd worden. Daar komen de hoge materiaal- en arbeidskosten waar de bouw momenteel mee kampt, nog bovenop. Het lijkt er dan ook op dat de VVD met het lijstje vooral haar beproefde leus ‘bouwen, bouwen, bouwen’ kracht bij wil zetten.

Overigens is de PvdA, en niet de VVD, kampioen van de streefgetallen. De partij wil behalve 25.000 woningen ook nog eens 2.500 studentenwoningen realiseren. Waar al deze woningen moeten komen, daar waagt de PvdA zich niet aan. Wel aan de verdeling in prijscategorie van die woningen: 40% sociaal,² 40% in het middensegment³ en 20% in het topsegment. Die verdeling is overigens in 2017 in Amsterdam door de linkse coalitie daar⁴ ingevoerd. Onder druk van ontwikkelaars is de regel vorige zomer versoepeld om toch meer huurwoningen in het middensegment te kunnen realiseren. Een directe vergelijking gaat niet op maar laten we hopen dat de Rotterdamse woningmarkt niet verder op die in Amsterdam gaat lijken.

Opkopen van huisjesmelkers 

Behalve sturen op betaalbaarheid van nieuwbouw met die percentages, wil de PvdA Rotterdam ook woningen opkopen van huisjesmelkers en die door corporaties laten verhuren. Daarbij roept de partij, met een zekere nostalgie, haar strategie uit de jaren ‘80 in herinnering. PvdA was toen de grootste partij in de stad: “Voor grote herstructureringsprojecten en het slopen van woningen wordt de oude aanpak van de stadsvernieuwing ingezet. Het plan voor een nieuwe wijk moet samen met de huidige bewoners en wijkraad worden gemaakt.”

Van de huidige coalitiepartijen gooit Groenlinks het roer het meest radicaal om. De partij wil 50% van de nieuwe woningen sociaal verhuren en reserveert 35% voor het middensegment. Om weer controle over de woningmarkt te krijgen richt de partij zelfs een gemeentelijk woningbedrijf op: de gemeente wordt dan weer eigenaar van woningen – wacht even, kan dat zomaar? Daar lijkt GroenLinks zelf ook nog niet helemaal van overtuigd. De partij moet nog onderzoeken of het uitkopen van grote investeerders naar voorbeeld van Berlijn ook in Rotterdam mogelijk is.

Coöperatief wonen 

De Christenunie wil betaalbaarheid van wonen prioriteit maken, boven opbrengstmaximalisatie voor de gemeentelijke portemonnee. Daarvoor moet het huidige grondbeleid⁵ op de schop, wat ook mogelijkheden moet creëren voor wooncoöperaties. Onder wethouder Kurvers (VVD) is coöperatief wonen nog niet van de grond gekomen, terwijl dat model speculatie in de woningmarkt kan afremmen. De Christenunie wil daar (net als D66) verandering in brengen. De ambitie van de partij is om tussen de 10 en 20% van alle nieuwe woningen via coöperatieve woonvormen te realiseren.

En dan de oppositie, te beginnen met Leefbaar Rotterdam. Dat is gelijk een bijzonder geval want de partij zat namelijk in het college toen de Woonvisie in 2016 opgesteld werd. Destijds verklaarde de de partij de problemen op Rotterdamse woningmarkt (lees: te hoge concentraties goedkope huurwoningen) door het lage aantal sociale huurwoningen in randgemeenten als Capelle aan den IJssel en Barendrecht. Zes jaar slaat Leefbaar nog altijd op dezelfde trommel: de partij wil dat buurgemeenten meer sociale huurwoningen bouwen voor een betere spreiding in de regio. Dat die verantwoordelijkheid niet bij de gemeente maar bij de provincie Zuid-Holland ligt, vermeldt Leefbaar niet.

Maar wat wil Leefbaar dan in Rotterdam? Net als de rechtse en middenpartijen in de coalitie, wil de partij vooral woningen bouwen in het middensegment. Wat de locatie betreft heeft de partij kritiek op de huidige coalitie en vraagt aandacht voor de ’kleine kernen’. “Bij nieuwbouwprojecten is vooral oog voor hippe plekken in het centrum en Rotterdam-Zuid. Wij horen van bewoners in Rozenburg dat ook daar grote behoefte is aan woningen voor starters en jonge gezinnen.”

Van de andere oppositiepartijen lijkt Volt met de percentages van 30% sociaal, 40% middensegment en 30% hoog- en topsegment het meest aan te sluiten op het huidige beleid. 

Bij welke partijen moet je dan wel zijn als je helemaal klaar bent met het huidige beleid en wil dat wonen socialer en eerlijker wordt? Recht op de Stad maakte speciaal met dat doel een kieswijzer door de partijprogramma’s op zestien stellingen te toetsen.

Oppositiepartijen Bij1, Jong Rotterdam, Socialisten010, SP, 50plus en Denk voeren dit klassement aan. Deze partijen willen sociale huurwoningen voor de stad behouden en de huidige bewoners een stevigere positie geven. Van de SP, in 2016 fervent tegenstander van de Woonvisie, is dat standpunt al veel langer bekend. Maar ook 50plus vindt nu het beleid ’totaal niet meer accuraat’. Denk wil vooral snel en veel (in de hoogte) bouwen – naast meer sociale huur ook middenhuur. Ook de Partij voor de Dieren, die vooral kiest voor meer groen, wil dat er niet ingeleverd wordt op betaalbare woningen.

Nieuwkomers in de gemeenteraadsverkiezingen Bij1 en Socialisten010 keren zich het felst tegen het huidige woonbeleid. Bij1 analyseert: “Bewoners worden door sloop en nieuwbouw uit hun wijken verdreven om plaats te maken voor een volgens de partijen ‘beter soort bewoners’.” Socialisten010 noemt de Woonvisie een ‘ramp voor de Rotterdammers’ en wil de inkomensgrens voor sociale huur schrappen. “Zowel armere groepen als middeninkomens moeten betaalbaar kunnen huren – met speciale voorrang voor mensen in schrijnende situaties.”

Dan naar enkele grote bouwprojecten die verheven zijn tot verkiezingsspeerpunten, om te beginnen met het nieuwe stadion dat de Kuip moet gaan vervangen. Hoewel het de bedoeling van de projectorganisatie was om van dit onderwerp geen verkiezingsthema te maken, zijn er toch vier partijen die zich in hun programma tegen het nieuwe stadion uitspreken.

Het slepende plan staat de woningbouwplannen van Feyenoord City in de weg, vindt Leefbaar, dus is het hoog tijd om “alternatieve scenario’s voor Feyenoord City” te ontwikkelen. Ook 50plus, Socialisten010 en de Partij voor de Dieren vinden dat het continue uitstel van een besluit over het stadion, dat onderhand steeds duurder wordt, wat hen betreft zo snel mogelijk moet leiden tot afstel.

Medestanders voor het nieuwe stadion houden hun kaarten tegen de borst. Wel is D66 positief over de manier waarop de gemeente regie voert over de gebiedsontwikkeling rond Feyenoord City. Het multidisciplinaire kwaliteitsteam Feyenoord City dat de gemeente heeft aangesteld, bewaakt volgens de partij op een goede manier de samenhang tussen gebouw, buitenruimte en stedenbouw. Dat verdient in andere gebiedsontwikkelingen als M4H of de Van Nelleknoop⁶ navolging, vindt D66.

De luchthaven 

De discussie wat er met Rotterdam The Hague Airport moet gebeuren duikt in veel partijprogramma’s op. Het plan van Groenlinks, PvdD, PvdA, SP en Christenunie om de luchthaven af te breken en de ruimte te benutten voor woningen en groen, heeft ook reacties uitgelokt bij andere partijen. Bij1 bijvoorbeeld is medestander van het initiatief, als er tenminste veel sociale huurwoningen gebouwd kunnen worden.

D66 wil niet van het vliegveld af, maar wil wel een “forse afname van vliegbewegingen”. CDA wil de luchthaven simpelweg “behouden maar niet uitbreiden” net als de VVD dat “duizenden directe arbeidsplaatsen, toeristen uit de hele wereld en stageplaatsen voor tientallen onderwijsinstellingen” als argumentatie aanvoert. Denk wil als enige partij het aantal vluchten uitbreiden, zodat Rotterdammers beter verbonden worden met landen als Turkije, Marokko, Suriname, Bosnië en Kaapverdië.

Wel moet opgemerkt worden dat de gemeente slechts een van de aandeelhouders is van het vliegveld. De Rijksoverheid, gemeente Amsterdam en de Schiphol Group zouden ook akkoord moeten gaan met een sluiting, iets wat de PvdA als enige van de initiatiefnemers vermeldt.

Op gebied van buitenruimte zien veel partijen kansen. D66: “De stenen oevers van de Maas, de Rotte en de Schie vormen we om tot levendige rivieroevers. De verblijfskwaliteit van de Singels willen we vergroten om de druk op de stadsparken te verminderen.” Leefbaar deelt die visie en voegt eraan toe: “Aantrekkelijke wandelpaden langs de Maas en de rivieroevers moeten de Rotterdammers het gevoel geven van een dagje uit in eigen stad.” 

Bijna alle partijen, Partij voor de Dieren en Groenlinks voorop, hebben plannen voor vergroening van de buitenruimte – of zoals de Christenunie het noemt – het tegengaan van de betonnisering. Groenlinks heeft een list verzonnen om snel openbaar groen aan de stad toe te voegen door “binnentuinen en plooien van de stad voor de wijk te openen in samenspraak met bewoners.” Ook de binnenplaatsen van nieuwbouwwoningen ziet de partij het liefst als publieke plekken.

Tot slot heeft de afgeketste verkoop van het recreatieoord Hoek van Holland sommige partijen uitgedaagd om een visie op de Hoekse kust te formuleren. De Partij voor de Dieren bijvoorbeeld wil geen vercommercialisering van de Hoekse kust, om Rotterdammers rust en ontspanning te kunnen blijven bieden. De VVD is als enige partij voorstander van het bijbouwen van recreatiewoningen, omdat de bouw ervan de lokale economie stimuleert.