Dekolonisatie is een steeds vaker gehoorde term, ook in Rotterdam. De naamsverandering van bijvoorbeeld kunstinstituut Melly wordt door het instituut gezien als “onderdeel van grotere gesprekken over dekolonisatie”. En de Rotterdamse afdeling van de politieke partij Bij1 heeft ‘het dekoloniseren van de stad’ hoog in het programma staan. Meer en meer instituties en, eigenlijk vooral de mensen en groepen die instituties verantwoordelijk (willen) houden, spreken over dekoloniseren en dekolonisatie. Een goede ontwikkeling. Maar wat houdt het eigenlijk in: wat is dekolonisatie?
Natuurlijk volstaat het niet om in pakweg zeshonderd woorden uit te leggen wat dekolonisatie daadwerkelijk is, vooral omdat er een brede theoretische en historische traditie is die zich uitstrekt over verschillende disciplines, opvattingen en perspectieven.
Waar de meesten het over eens zijn is dat dekolonisatie geen metafoor is en dat het in de eerste plaats moet gaan over het teruggeven van land aan de indigenous bevolking(en).1 Ofwel: over materiële handelingen en over herstel. Het is dus het ontdoen van kolonialiteit. Zoals de Canadese en Amerikaanse onderzoekers Eve Tuck and K. Wayne Yang het omschrijven, gaat dekolonisatie over “de repatriëring van indigenous land en leven. Het is geen metafoor voor andere dingen die we willen doen om onze samenlevingen en scholen te verbeteren”.
Maar steeds vaker popt de term toch op in narratieven over kwesties zoals diversiteit en inclusie. We moeten ons hier niet vergissen: dekolonisatie gaat niet over, en is geen plaatsvervangend woord voor, diversiteit en inclusie. Diversiteit en inclusie kan gelezen worden als onderdeel van, maar het is niet hetzelfde. Ik herhaal: dekolonisatie is niet hetzelfde als diversiteit en inclusie.
De vraag die we onszelf dan ook moeten stellen is: als dekolonisatie gaat over het ontdoen van kolonialiteit, hoe kunnen we dan instituties dekoloniseren die gebouwd zijn op kolonialiteit, en dus in hun fundamenten koloniaal zijn? Is het bijvoorbeeld mogelijk om het museum te dekoloniseren? Is het mogelijk om de Universiteit te dekoloniseren?
We weten dat instituties zoals musea en universiteiten doordrenkt zijn van kolonialiteit. Naast het feit dat deze instituties opereren op moderniteit(sdenken), iets dat ten grondslag lag aan de ontwikkeling en instandhouding van kolonialisme, hebben de hiervoor genoemde instituties in de praktijk koloniaal geweld gelegitimeerd en dit in stand gehouden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan koloniale troepen die getraind werden in het archiveren en herkennen van ‘waardevolle’ items (lees: het stelen van items), wat in wezen een museologisch proces is. Of aan universitaire disciplines, zoals de antropologie, die ingezet werden om kolonialisme te legitimeren aan de hand van absurde theorieën als rassenleer.
Als deze instituties doordrenkt zijn van en gebouwd zijn op kolonialiteit, wat betekent het dan om die instituties te dekoloniseren? Wat betekent het dan om ze te ontdoen van kolonialiteit? Zou het betekenen dat we die instituties moeten afschaffen, en in plaats daarvan bouwen aan levensbevestigende instituties? Instituties die niet opereren op racisme, seksisme, heteronormativiteit en kapitaal?
Nederland zelf heeft veel verantwoording af te leggen voor haar brute en gewelddadige nederzettingen en het kolonialisme in onder andere Indonesië, Suriname, Curacao, Aruba, Bonaire, Sint Maarten, Sint Eustatius, Zuid Afrika, en nog veel en veel meer.
Dekolonisatie zou vooral moeten gaan over luisteren naar die stemmen die getroffen zijn door kolonialisme. En over solidair zijn met de strijd tegen kolonialiteit. Het zou ook moeten betekenen dat we luisteren naar de stemmen van de Palestijnse bevolking in hun strijd tegen kolonialisme, bezettingen en nederzettingen. Want vergis je niet, Nederland is extreem medeplichtig in het brute, gewelddadige en voortdurende kolonialisme in Palestina.
Zolang Nederland geen verantwoording aflegt en voorbij excuses gaat, zet dit land hetzelfde koloniale geweld nog steeds door. En zolang we ook niet serieus nadenken over hoe en waarop onze instituties zijn gebouwd, en hoe en op welke basis ze tot de dag van vandaag opereren, dan zetten die instituties datzelfde koloniale geweld nog steeds door. Ongeacht hoe vaak ze de term dekolonisatie opnemen in hun manifesten, programma’s en statements.
- Inheemse volken (Engels: indigenous peoples) zijn bevolkingsgroepen die een bepaald grondgebied bewoonden voordat daar kolonisten of immigranten kwamen wonen, en die eigen gebruiken en cultuur in stand hebben gehouden. ↩︎
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.