In 2016, tijdens het schrijven aan mijn masterscriptie, werd ik uit mijn anti-kraakwoning in Coolhaven gezet. Toen ik een plek in Schiedam aangeboden kreeg, vierde ik dat met mijn huisgenoten langs de Heemraadssingel. Een man met een fototoestel kwam op ons af en vroeg of hij een foto mocht maken. Hij werkte voor buurtpromotie, een nieuwe investering van de gemeente om jonge, creatieve mensen naar de wijk te lokken. Zonder het te beseffen en terwijl we zelf ontheemd waren, zijn we zo het gezicht geworden van de gentrificatie van de buurt.
De esthetiek van gentrificatie laat zich makkelijk in beeld brengen: de galeries, de trendy cafés, de Urban Arrow-bakfietsen. Het probleem is veel minder mooi: het geweld van ontheemding. Uitzettingen leiden tot directe ontheemding, maar gentrificatie heeft ook indirecte ontheemding als gevolg: mensen met een laag inkomen – vooral van kleur – kunnen zich de diensten en voorzieningen voor bewoners met een hoger inkomen niet veroorloven.
Gentrificatie onderwaardeert mensen en behandelt anderen als een middel om een doel te bereiken. De creatieveling, de student en de starter vervullen een doel, namelijk het verdringen van de lokale bevolking die bestempeld is als ‘arm’, ‘onproductief’ of ‘problematisch’, en geen investering waardig wordt geacht. In de taal die gebruikt wordt om stadsvernieuwingsprojecten te beschrijven, weerklinken zelfs koloniale termen. ‘Kwartiermakers’ – een militaire term voor officieren die nederzettingen gereedmaakten – effenen de weg voor culturele en andere ‘pioniers’ om waarde te brengen naar buurten waarin voorheen niet geïnvesteerd werd.
Ontdaan van karakter
Gentrificatie kan worden voorgesteld als een manier om een wijk nieuw leven in te blazen, maar streeft in haar eindstadium naar de commodificatie van alle eigendom. Door massale uitzettingen worden gemeenschappen ontworteld en straten van hun karakter ontdaan. In naam van de winst blijven gebouwen leeg staan voor speculatie en worden buurten ontdaan van elke gebruiks- of gemeenschapswaarde.
Precariteit is leven in een toestand van aanhoudende onzekerheid over inkomen, werk of huisvesting. Gentrificatie is precariteit uitgedrukt in ruimte: de toekomst van gemeenschappen wordt onzeker. Net als precariteit kruipt gentrificatie omhoog van de armen naar de creatieven die hen verdringen, naar de studenten die daarna komen, en de starters die door investeerders worden overboden. In vergelijking met een paar jaar geleden is het aanzienlijk moeilijker om veilige, betaalbare huisvesting te vinden.
Bijna veertig procent van de particuliere huurwoningen in Carnisse is eigendom van investeerders. Zij vragen een huurprijs ver boven de marktwaarde voor woningen die klein en slecht onderhouden zijn. Statushouders, economische migranten en studenten krijgen van politici en media de schuld van de schaarste op de woningmarkt, maar die schaarste wordt kunstmatig in stand gehouden door beleggers, hebzuchtige verhuurders en ook woonbeleid. Leegstandsbeheer en speculatie tieren welig door politieke keuzes.
Gentrificatie is een monsterlijk, zichzelf genererend systeem, dat de meerderheid van de bevolking uitbuit, met inbegrip van de aspirant-middenklasse. Nu we weten wat het inhoudt, is het tijd voor bredere bewustwording. Net als bij de feministische praktijken in de jaren zestig moeten we samenkomen en begrijpen hoe economische en politieke beslissingen de ideologie van de woningmarkt voeden en versterken.
Geen bovennatuurlijke kracht
Stadsgeograaf Cody Hochstenbach betoogt in zijn boek Uitgewoond dat we moeten afleren dat we met individueel gedrang uit de woningnood kunnen komen. Hochstenbach houdt een pleidooi voor collectieve woede, voor een bundeling van krachten: we moeten samenkomen en radicale politieke verandering eisen.
Er is geen bovennatuurlijke kracht in de vastgoedmarkt, er zijn wel mensen met een gedeeld lot en een verantwoordelijkheid om samen te vechten. Het beste wat we kunnen doen is solidair zijn en de straat opgaan, en opnieuw de straat op, en opnieuw, net zo lang totdat huisvesting niet langer een privilege is maar een mensenrecht.
De analyse is helemaal juist, en verschilt niet van hoe daarover in de jaren “70 werd geschreven en actie gevoerd. Het slot is zwak, met “de straat op, de straat op, de straat op”…. in Delft hebben “we” destijds de TU bezet, en de afdeling Bouwkunde/Planologie verregaand ge-herstructureerd. Dat leverde een mij een studietijd op die heel maatschappelijk relevant was. Daarmee gingen “we” aan het werk bij gemeente R’dam. Er ontstonden goede werkwijzes, prioriteiten, buurtbetrokkenheid.
Sinds ca 2000 is dat allemaal weggevaagd. En de universiteiten zijn weer de technocratische bolwerken van 50 jaar terug……
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.