In een kleine kring van Rotterdamse muur- en graffitikunstenaars geldt Jorge ‘Kata’ Núñez als de wegbereider van muurkunst in onze stad. Helaas is het werk van deze Chileense kunstenaar nooit doorgedrongen tot de pronkzaal van het Rotterdamse erfgoed. Zijn muurschilderingen zijn veelal verdwenen of worden bedreigd door sloopwoede en stadsvernieuwing. Wellicht kan aan die droeve status een einde worden gemaakt. Want op vrijdag 24 september werd hij in Amsterdam geëerd als peetvader van de street art in Nederland. En dus reisde ik af naar Osdorp, het Rotterdam-Zuid van onze hoofdstad.
Tijdens voorbereidende bouwwerkzaamheden van het nieuwbouwproject The Hub aan het Osdorpplein werd in 2018 achter een gevel een oude muurschildering aangetroffen, tachtig vierkante meter groot. De vondst haalde het NOS Journaal en de Nederlandse kranten. Projectontwikkelaar MRP ging op onderzoek uit en leerde van CBK Rotterdam dat het ging om een muurschildering van het Chileense collectief Brigada Ramona Parra: Chile Vencerá (‘Chili zal overwinnen’), gemaakt in 1981. De groep, gevestigd in Rotterdam, was het geesteskind van kunstenaar Kata Núñez.
Onder het fascistische bewind van generaal Pinochet in Chili (1973-1990) werden duizenden Chilenen opgesloten, gemarteld en in ballingschap gestuurd. Ook de twintigjarige metaalarbeider en politiek geëngageerde muurschilder Kata Núñez werd in 1974 gearresteerd, gemarteld en veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf. In 1977 werd zijn straf omgezet in vijftien jaar verbanning uit Chili. Net als zoveel Chileense arbeiders, leraren, journalisten en kunstenaars arriveerde hij in Rotterdam. De stad bood een ongekende gastvrijheid. In 1977 had burgemeester André van der Louw het Salvador Allende Centrum geopend, een politiek-cultureel trefpunt voor Chilenen in ballingschap.
Kunstenaars organiseerden zich in de Maasstad opnieuw in collectieven, zoals de Brigada Luis Corvalán, de Brigada Venceremos en de Brigada Romana Parra van Kata Núñez. De brigades maakten overal in Nederland muurschilderingen, waarin de onderdrukking van Chilenen, de afkeer van het fascisme en de hoop op verandering kleurrijk werden getoonzet. Rotterdam kreeg er een stuk of tien. En in 1981 schilderde Brigada Romana Parra Chile Vencerá op het Osdorpplein in Amsterdam.
Ook na het uiteenvallen van de brigades bleef Kata muurschilderingen maken. Hij maakte er zo’n zestig, waarvan een groot aantal in Rotterdam. Uniek was zijn Hijos de la Tierra (2003) aan de Dordtselaan, een tableau waarin de bedreiging van inheemse volkeren werd verbeeld. De schildering is helaas verdwenen. Van een bijzondere schoonheid getuigt ook La Trotamundos (2007) in de Zwarte Paardenstraat. Deze schildering van een paard, gelardeerd met carnavaleske maskers, is gelukkig nog steeds te bewonderen. In 2012 keerde Kata terug naar Chili. Maar het leven in zijn geboorteland valt hem zwaar – het land van zijn jeugd bestaat niet meer. Hij heeft heimwee naar Rotterdam. ‘Het is de gespletenheid van de migrant’, zegt hij. Af en toe bezoekt hij nog de stad waar hij zijn ballingschap doorbracht. Vaak restaureert hij dan de schilderingen die er nog zijn, zoals De vogeltrek (2002), aangebracht op de buitenmuren van Vogelklas Karel Schot op het Afrikaanderplein.
Terwijl projectontwikkelaar MRP de herkomst van de muurschildering aan het Osdorpplein in kaart bracht, was Kata zojuist begonnen aan de restauratie van El Trotamundos in de Zwarte Paardenstraat. Het contact met Rotterdam was snel gelegd: of Kata ook Chile Vencerá in Osdorp wilde restaureren. Want het stadsdeel Nieuw-West zou een Stadsloket in het nieuwbouwproject openen en zag de muurschildering als een unieke bijdrage aan de openbare kunstcollectie van Amsterdam.
“Nieuw-West is een migrantenstad”, zegt wethouder Nazmi Türkkol terwijl hij het kunstwerk tijdens de onthulling bezichtigt. “En deze unieke schildering heeft alles met migratie te maken”. Kata was verheugd dat hij de uitnodiging ontving. “Bijna alle schilderingen uit die tijd zijn verdwenen. Het is een enorme verrassing dat dit werk nog bestaat”. De gemeente Amsterdam en de projectontwikkelaar toonden zich bereid de restauratie te bekostigen. “Kunst verbindt”, zei een woordvoerder namens de sponsoren. “Zeker in een onrustige wereld. En juist hier in Osdorp, waar zoveel culturen samenleven, geeft deze muurschildering een extra-dimensie”.
Samen met zijn vriend Juan Heinsohn Huala, dichter en kunstenaar te Rotterdam, werkte Kata de hele zomer aan de restauratie van de schildering. Het resultaat is verbluffend. “We werkten destijds met goedkope verf van de HEMA”, lacht Kata. ‘Nu konden we het écht goed doen. Ik word geraakt door dit werk. Want kijk: zie hoe mooi de schildering ooit was!
En de boodschap is nog steeds actueel’. ‘No Al Fascismo’, staat er midden in de schildering op een spandoek dat door twee jongeren wordt gedragen. Niet alleen Kata was ontroerd. De onthulling 1werd verricht door de Chileense ambassadeur Jaime Moscoso Valenzuela die ook een traantje wegpinkte. “De schildering brengt me terug naar mijn jeugd in Santiago”, zei hij. “Ik groeide op tussen de kleuren van deze schilderingen. Het is een eer dit werk hier in Nederland te mogen onthullen”. Daarna nam hij de kunstenaar in een innige omhelzing.
Terwijl ik terug naar huis reed, dacht ik aan Kata Núñez. Geëerd in de hoofdstad door een ambassadeur, een wethouder en een projectontwikkelaar. En hier? Ik hoop dat Rotterdam eenzelfde generositeit kan opbrengen. Om alvast een voorschot op zo’n gebaar van grootmoedigheid te nemen: Kata wil terug naar Rotterdam. Hij zoekt een huis, een atelier en een sponsor voor zijn zeecontainer.
- De muurschildering is opgenomen in de gang tussen het nieuwbouwproject en het nieuwe stadskantoor van de gemeente Amsterdam Nieuw-West. Op dit moment kan de muurschildering nog niet worden bezichtigd vanwege de laatste bouwwerkzaamheden. De verhuizing van het stadsloket en stadsdeelkantoor zal eind 2022 plaatsvinden. De gemeente Amsterdam maakt het mogelijk dat het kunstwerk straks in het nieuwe stadsloket zichtbaar wordt voor bezoekers en belangstellenden. ↩︎
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.