Ondanks de treinstaking wisten dinsdagmiddag 30 augustus ruim zestig mensen hun weg te vinden naar koffiehuis Heilige Boontjes aan het Eendrachtsplein. Hier presenteerde Lotfi El Hamidi zijn eerste boek: Generatie 9/11. Het publiek bestond uit een bont gezelschap van arabisten, journalisten, schrijvers, studenten, kunstenaars en andere stadgenoten. Ik zag hipsterbaarden, hoofddoekjes, jongeren in T-shirts met bandnamen erop, heren in pak en dames in kleurige jurken. Terwijl de koffie werd geserveerd, schalde de reggae van Augustus Pablo door de ruimte.
El Hamidi (1986) studeerde geschiedenis, werd columnist van NRC Handelsblad en is tegenwoordig chef van de opiniepagina van dezelfde krant. Generatie 9/11 is de belijdenis van een Marokkaanse Rotterdammer, ‘geboren en getogen in de multiculturele microkosmos van Rotterdam-West, die opgroeide in de roerige jaren van de eeuwwisseling en zich in zijn jonge volwassenheid moest verhouden tot een wereld waarin hij vanwege zijn afkomst de schijn tegen had’, zoals hij in zijn voorwoord schrijft.
Het eerste exemplaar van het boek werd postuum overhandigd aan zijn grote voorbeeld, Anil Ramdas. Want in woord en geschrift was Ramdas zijn geloof in universalistische waarden blijven uitdragen, toen veel Nederlanders in het kielzog van Paul Scheffer en Pim Fortuyn hun vertrouwen in de multiculturele samenleving hadden opgezegd. Met die symbolische handeling werd de lancering van Generatie 9/11 meteen ingekleurd. Want het boek is een opvallend optimistisch pamflet – het is een lofrede op de jonge superdiverse generatie van Rotterdam. ‘Ik kan me geen pessimisme veroorloven’, schrijft El Hamidi, want ‘ik kom van te ver om er een cynisch wereldbeeld op na te houden’. De multiculturele samenleving is niet mislukt en ook niet geslaagd, vervolgt hij. De multiculturele samenleving is nu eenmaal.
In het eerste deel neemt Lotfi ons mee naar zijn jeugd in Rotterdam-West. En naar 11 september 2001. Naar Pim Fortuyn en Leefbaar Rotterdam. Als puber zag hij de angst in de ogen van zijn ouders, nadat vliegtuigen de wolkenkrabbers van het WTC hadden doorboord. ‘Hou je gedeisd, doe of zeg geen domme dingen’ drukten zijn ouders hem die dag op het hart. Er volgde een tijd van grote verwarring. Rebelleren deed je niet meer tegen je ouders, maar tegen de boze buitenwereld. ‘Als jonge Marokkaan werd je noodgedwongen een politiek wezen. Mijn islamitische achtergrond was plots geen culturele bagage meer, maar een existentiële kwestie’. Hij was een probleem geworden. (Lachend vertelt hij dat het geen toeval is dat zijn boekpresentatie plaatsvindt in een voormalig politiebureau.)
Terwijl het klimaat verkilde en verharde, zag El Hamidi ook een ander Rotterdam ontstaan. Daarover gaat het tweede deel van Generatie 9/11. Veel ‘nieuwe’ Nederlanders hadden ondertussen geleerd dat ze niet op schouderklopjes hoefden te rekenen. Ze waren op zichzelf aangewezen: ‘Misschien heeft dat geleid tot een sterk gevoel van bewijsdrang, een honger naar succes, omdat ze niet bekend wilden staan als hulpbehoevende mensen. En misschien dat het daarom zo schuurt, omdat deze Nederlanders niet meer in fabrieken verstopt zitten of onzichtbaar in achterstandswijken wegkwijnen, maar steeds meer te zien zijn in de media, op sportvelden en universiteiten. En wie een beetje oplet, ziet hoe zij met hun assertiviteit en directheid onmiskenbaar Nederlands zijn geworden. Dit is het nieuwe Nederland’. En waar zie je dat nieuwe Nederland het best? Juist, in Rotterdam.
Lotfi El Hamidi noemt Rotterdam de meest Europese stad van Nederland. Hij vergelijkt de Maasstad met multiculturele steden als Brussel, Keulen, Londen, Bradford, Malmö, Parijs en Marseille. Hij voelt zich thuis in Rotterdam, maar ook in het vijfde arrondissement van Parijs, in Kreuzberg en in Molenbeek. Want ‘thuis-voelen’ is voor hem geen kwestie van nationaliteit of geografie. ‘Mijn paspoorten zijn geen loyaliteitspapieren, eerder handige reisdocumenten. Ik verzet me actief tegen identiteit als idee-fixe, de verheerlijking ervan. Een identiteit ben je niet, je kunt het hooguit abusievelijk denken’. Tegenover de mythe van de identiteit plaatst hij nieuwsgierigheid en interesse.
Zijn credo luidt: Made in Rotterdam. Hij citeert de schrijver Bordewijk, die Rotterdam ‘ónze stad’ noemde omdat ze niet speciaal Nederlands is, maar internationaal. El Hamidi looft de superdiversiteit in de Rotterdamse metro en op de Kruiskade. Hij constateert dat steeds meer jongeren met een migratieachtergrond zichzelf eerder als Rotterdammer dan als Nederlander beschouwen. ‘De werkelijkheid, lange tijd genegeerd, is dat Rotterdam een migratiestad is geworden’. Rotterdam is een stad van migranten, maar zonder welkomstcomité. Who cares, zegt El Hamidi. Want migranten, ‘getekend door gespletenheid en tegenstrijdigheden gedijen uitstekend in zo’n stad’.
Generatie 9/11 is een fascinerend relaas van een Rotterdammer over Rotterdam. Dit is een boek over nu. Valt er dan helemaal niks op zijn betoog aan te merken? Jawel. Lotfi en ik houden beiden van voetbal (en Sparta), maar in een overigens prachtig essay over Zinédine Zidane noemt hij het Algerijnse migrantenkind uit Marseille ‘de beste voetballer aller tijden’. Daar wil ik nog wel eens stevig over doorpraten.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.