Deel 1: Het heronderzoek
Bijna twintigduizend Rotterdammers in de bijstand werden van 2018-2021 opgeroepen voor een heronderzoek. Daarin werd gecontroleerd of zij nog recht hadden op een bijstandsuitkering. Ze moesten inzage geven in hun hele financiële administratie. Een inbreuk op hun privacy, zeggen de bijstandsontvangers in de podcast.
Bij een heronderzoek zijn er geen directe aanwijzingen dat er sprake is van fraude. Het is een controle om te kijken of er iets in de persoonlijke situatie is veranderd. Toch voelden de mensen die zo’n onderzoek kregen zich opgejaagd en geïntimideerd. In de podcast komen drie bijstandsgerechtigden aan het woord over hun afspraak op de Librijesteeg.
De drie werden geselecteerd omdat ze alleen wonen, in het kader van een zogenoemd ‘themaonderzoek’. Andere Rotterdammers werden uitgekozen door een algoritme of steekproefsgewijs uit de kaartenbak gevist. De ambtenaar die het heronderzoek uitvoerde, wist niet hoe de kandidaten waren geselecteerd.
Boodschappen voorgeschoten
In eerste instantie werd gekeken naar de bankafschriften van de laatste drie maanden. Daarnaast moesten de kandidaten alle identiteitsbewijzen, verzekeringspolissen en hun huurcontract laten zien. Sommige werden gedwongen ter plekke in te loggen bij hun bank. Een inbreuk op hun privacy, zeggen de geïnterviewden.
Luister hier een fragment van de podcast
Bij een van de vrouwen, Celina Rodriquez*, maakte de inkomensconsulent er een punt van dat ze haar zoon boodschappen had voorgeschoten die hij vervolgens had teruggestort op haar rekening. Ze kreeg een waarschuwing. Toen na afronding van het heronderzoek haar ex-man overleed en zij recht bleek te hebben op een weduwenpensioen, eiste de gemeente dat ze dit met terugwerkende kracht terugbetaalde – nog voordat het op haar rekening stond.
Kleine schendingen
“De emotionele en administratieve belasting van deze heronderzoeken is heftig”, vertelt onderzoeker Margot Kersing van de Erasmus Universiteit. Hen deed onderzoek naar de tactieken die mensen in de bijstand gebruiken om zich te onttrekken aan de ‘datahonger’ van de gemeente.
“De bijstandsgerechtigden hebben het gevoel dat ze de opdringerige vragen van ambtenaren niet kunnen weigeren. Ze weten immers dat kleine schendingen van de Inlichtingenplicht grote gevolgen kunnen hebben”, zegt de onderzoeker.
Kersing benadrukt dat er sprake is van een ongelijke machtsverhouding tussen gemeente en bijstandsontvanger. “Daarbij wees de gemeente mensen in de bijstand direct op hun plichten.” “Wie kwetsbaar is en niet voor zichzelf kan opkomen, komt in de problemen”, vult Rodriguez aan. “Ben je niet in staat om voor jezelf op te komen, dan ga je echt het schip in.”
Luister hier deel 1 van de podcast van Sascha Meijer en Saskia Klaassen:
De naam van Celina Rodriguez is op verzoek van de geïnterviewde gefingeerd. De echte naam is bekend bij de hoofdredactie.
Dit is een productie van OPEN Rotterdam en Vers Beton en is mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.
Nog geen reactie — begin de discussie!