Het Grote Vers Beton Jaaroverzicht van 2023

2023 is bijna ten einde. Hoe verging het Rotterdam dit jaar? Hoofdredacteur Eeva Liukku zet de journalistieke hoogtepunten van Vers Beton op een rij én vertelt hoe het met het online journalistieke platform zelf gaat.

Het jaar 2023 kondigt zich in Rotterdam aan met een donkere wolk boven de Maas. Tijdens de jaarwisseling projecteren extreemrechtse figuren racistische teksten op de Erasmusbrug. Socioloog Willem Schinkel schrijft een essay hierover op Vers Beton: “Projectie is alles wat fascisten hebben.”

Kosten koning

Koning Willem-Alexander viert dit jaar zijn verjaardag en zijn 10-jarig jubileum als koning in Rotterdam. Er is veel kritiek op de hoge kosten die de stad moet maken om het Koningsdagprogramma op te tuigen. Zo schrijft Hasna El Maroudi: “Vier miljoen voor Koningsdag in de armste stad van Nederland is totaal ongepast.” De stad rook even naar gemaaid gras in plaats van nat asfalt, zo merkte Nigel van Schaik op.

Feyenoord landskampioen

Twee weken later, op 14 mei, de dag dat het bombardement wordt herdacht, is de stad desondanks in een feeststemming. Feyenoord wordt dan voor de 16e keer landskampioen. Het échte feest wordt gevierd op Zuid, laat fotograaf Willem de Kam zien in zijn prachtige reportage van het feestgedruis. 

Moments Contained

Na járen van discussies en mislukte plannen, krijgt het Stationsplein op vrijdagmiddag 2 juni éindelijk het kunstwerk dat hier was voorzien. Na de onthulling sluiten Rotterdammers het beeld Moments Containted al snel in hun hart. Al is er ook kritiek. Het Centraal Station is dit jaar ook de plek voor protesten en demonstraties, zoals tegen het verdwijnen van de stationsbankjes in de stationshal, tegen de omgang met daklozen, en het kent regelmatig sit-ins voor Palestina. Extinction Rebellion liet ook van zich zien in Rotterdam. De actiegroep bezette dit jaar de Erasmusbrug, toegangswegen tot de haven, en ook de EUR werd bezet vanwege klimaatpolitiek. 

Het beeld Moments Contained was een geschenk van de stichting Droom & Daad. De filantropische familie achter die stichting is onderwerp van grote onderzoeksverhalen van zowel de Volkskrant als NRC, enkele jaren nadat Vers Beton hier ook over schreef. De kritiek sorteert effect: de HAL-holding, waar het geld voor de goede doelen vandaan komt, verplaatst zijn hoofdkantoor van Curaçao naar Nederland, zo kondigt de familie dit jaar aan. 

Driemaal verkiezingen

Rotterdammers worden dit jaar drie keer opgeroepen om naar de stembus te gaan. Bij al die verkiezingen is de opkomst in onze stad de laagste van het land, waar dit najaar een onderzoek over verschijnt. Je kunt het Rotterdammers echter niet helemaal kwalijk nemen dat we niet altijd weten wat er te kiezen valt voor de waterschapsverkiezingen of wat we hebben aan de Provinciale Staten. Tijdens de recente verkiezingen voor de Tweede Kamer werd de anti-islampartij PVV de grootste in de stad. Sharyfah Bhageloe sprak met drie Rotterdammers over deze uitslag: “Ik wilde geloven dat we toch echt een multiculturele samenleving zijn geworden. En dit voelt als tien stappen achteruit”, vertelt de Rotterdamse journalist Lotfi El Hamidi haar. 

Rotterdams nachtleven

Het uitgaansleven krijgt te maken met een serie sluitingen. Creatieve broedplaats en uitgaansplek Weelde in het M4H-gebied sluit definitief haar deuren. Ook MONO heeft een sluitingsweekend, befaamde cafébaas Tineke Speksnijder stopt in de zomer nu dan écht met legendarisch Café De Schouw in de Witte de Withstraat, en café Ari, de stamkroeg van Jules Deelder gaat failliet. Is er nog wel plek voor ons in deze stad, vragen de oprichters van Weelde zich af. Nieuwe clubs die wel openen, blijken vooral oude wijn in nieuwe zakken, constateert Jonasz Dekkers. 

Brand Keilewerf

Weelde is niet de enige creatieve broedplaats waar Rotterdam gedwongen afscheid van neemt. Op 28 juni brandt de Keilewerf in luttele uren compleet af. 47 ondernemers, kunstenaars en creatieve bedrijven verliezen hun thuisbasis. Willemijn Sneep onderzocht wiens verantwoordelijkheid het eigenlijk was om dat noodlot te voorkomen. 

Dodelijke schietpartijen

Eind september is heel de stad in shock wanneer een schutter twee van zijn buren en een docent van het Erasmus Medisch Centrum doodschiet. Buurtbewoners van het Heiman Dullaertplein waar de schutter woont, belanden in een nachtmerrie. Astrid van Unen beschrijft hoe de buurt de moorden verwerkt. 

Slavernijverleden 

In 2023 herdenkt ook Rotterdam dat de slavernij 150 jaar geleden volledig is afgeschaft. Vers Beton wijdt in de week vooraf aan Keti Koti een reeks artikelen aan de diepgewortelde banden van Rotterdam met het Nederlandse slavernijverleden. Sharyfah Bhageloe vindt tijdens haar onderzoek bewijs dat gemeenteraadslid Jan Hudig een grote rol speelde in de koloniale handel vanuit de Oude Haven. Het bedrijf dat hij destijds oprichtte, bestaat vandaag de dag nog steeds. Ook met dat bedrijf sprak Bhageloe. Vers Beton had de eer een artikel te publiceren van de befaamde Surinaamse schrijfster Cynthia McLeod, ook was ze te gast in onze podcast over het slavernijverleden. 

Onderzoek

Discriminerend bijstandsalgoritme 

Het internationale onderzoekscollectief Lighthouse Reports kwam in 2022 met een fascinerend verhaal onze redactie binnen: ze hadden het algoritme in handen gekregen dat de gemeente Rotterdam zélf had ontwikkeld om fraude op te sporen bij mensen die bijstand ontvangen. Dat niet alleen, ze hadden ook – per ongeluk – de trainingsdata erbij gekregen. Daarmee konden ze het algoritme testen en kijken hoe het werkt. Of wij daar samen met hen een verhaal over wilden maken? Natuurlijk! 

Het resultaat van de experimenten was ontluisterend: vooral jonge moeders met een migratieachtergrond kregen een hoge fraudescore. Daarom gingen wij op zoek naar vrouwen die slachtoffer zijn geworden van dit algoritme. Romy van Dijk en Saskia Klaassen trokken daarvoor naar ontbijtochtenden en bijeenkomsten met buurtmoeders in verschillende wijken in Rotterdam. Ze troffen er veel wantrouwen, ook tegen de journalistiek. Maar ze tekenden ook heftige verhalen op van vrouwen die konden vertellen wat voor impact zo’n uitnodiging voor een heronderzoek op ze had. 

Het heeft ons veel werk gekost om heel precies én begrijpelijk over te brengen hoe de techniek van dit algoritme werkte. Na publicatie heeft dit verhaal veel teweeggebracht. Er zijn niet alleen vragen gesteld in de Rotterdamse gemeenteraad, maar ook in het Europees Parlement (dat is voor Vers Beton een eerste keer). De Dépendance organiseerde een debat hierover. Verschillende media verwezen naar het onderzoek, tot aan Japan. De wethouder maakte bekend dat de ontwikkeling van een nieuw algoritme wordt gepauzeerd. In de Rijnmondse Oudejaarsconference stond comedian Tim Hartog ruim tien minuten (!) uitgebreid stil bij dit onderzoek in de bijna uitverkochte grote zaal van Theater Zuidplein. 

Voor ons was het verhaal echter niet af. We wilden ook weten hoe het zover had kunnen komen, en wat we hiervan kunnen leren. Daarom maakten we ook een reconstructie van het ambtelijke en politieke besluitvormingsproces dat tot dit algoritme had geleid en er weer mee is gestopt.

Hierna dook Sascha Meijer van OPEN Rotterdam dieper in de praktijk van de heronderzoeken en de behandeling die mensen ervaren die in de bijstand zitten. Dat leverde een prachtige driedelige podcast op: Big Brother in de bijstand.

Toeslagenschandaal

Rotterdam is altijd al de stad waar crises harder neerkomen dan elders in het land. Dat gold ook voor het toeslagenschandaal. Tel daar de coronacrisis en de inflatie bij op. Adrián Estrada laat in een indrukwekkende longread aan de hand van het verhaal van drie Rotterdamse zussen pijnlijk zien hoe crisis op crisis bij dezelfde mensen terechtkomt. Angeniet Berkers maakte er indringende portretten bij. 

Crimineel vastgoed

Doorgaans schrijven we niet veel over criminaliteit, terwijl in de stad de bomexplosies soms aan de orde van de dag zijn. Toch brachten we dit jaar een verhaal over hoe criminelen vastgoed in Rotterdam gebruiken om hun geld wit te wassen. Dat lieten Gidi Pols en Jochem van Staalduine zien aan de hand van een appartement in de Hofdame. Dit was voor hen bijvangst naar een groter onderzoek over Rotterdams vastgoed waarvan de eigenaren via offshore constructies worden verhuld. In onze stad gaat het om 589 panden die je allemaal kunt bekijken op de kaart die we hebben gemaakt. 

Slechte luchtkwaliteit

Voor het onderzoek naar de nieuwe GGD-normen voor de luchtkwaliteit publiceerden we ook een kaart waarop je kunt zien welke scholen, crèches, bso’s, tehuizen en sportlocaties te dicht bij een drukke weg liggen en waar dus te hoge fijnstofconcentraties zijn. Voor dit artikel sprak Manon Dillen met een jongetje met luchtwegklachten dat veel last heeft van de fijnstof in zijn buurt – hij bleek bij ons in de straat te wonen. 

Groei fastfoodketens

Over gezondheid gesproken: het aantal fastfoodketens in Rotterdam is sinds 2000 verdubbeld. Mathilde de Jeu en Irene van den Berg ontdekten dat, waar andere steden de groei van dit soort zaken proberen tegen te gaan, Rotterdam ze vrij baan geeft. Het leverde de meest, eh, bijzondere uitspraak van een bestuurder op: “Fastfoodketens zijn onze partner in de strijd tegen obesitas” zei wethouder Faouzi Achbar.  

Oost-Europese Rotterdammers

In 2022, na de gemeenteraadsverkiezingen met de historisch laagste opkomst in Rotterdam, besloten we een onderzoek te starten naar de Oost-Europese gemeenschap. Want juist in wijken waar veel Oost-Europese Rotterdammers wonen, was de opkomst extreem laag. Daarbij speelt mee dat EU-burgers die langer dan 5 jaar in Nederland wonen mogen stemmen voor de gemeenteraad. We realiseerden ons dat we eigenlijk weinig weten over deze groep, voorbij de clichés van uitbuiting en overlast. Manon Dillen en Willemijn Sneep vonden in hun onderzoek een groep die zich steeds minder ziet als ‘arbeidsmigrant’. Ze zetten succesvolle ondernemingen op, brengen hier hun kinderen groot en willen graag dat er ook een ander verhaal over ze wordt verteld. 

Gedoe op de WdKA

Al een tijdje bereikten de redactie berichten over intern gedoe op de Willem de Kooning Academie. Er was al een rapport verschenen over sociale onveiligheid. Wat betekende dat? Manon Dillen sprak studenten en (oud-)medewerkers over hoe zij de werkcultuur ervaren.

Herinrichting Museumpark

Het best gelezen stuk van dit jaar is het onderzoeksverhaal van Bram Logger en Parcival Weijnen van onderzoekscollectief SPIT naar de mislukte participatie van de herinrichting van het Museumpark. De reconstructie ging gepaard met Jan Bijls fantastische portretten van de skate-community van het park. 

Haven

Het duurde opvallend genoeg best een tijd voordat we bij Vers Beton ook een categorie ‘haven’ hadden. Dit jaar stond de Rotterdamse haven flink in de belangstelling in onze artikelen. Veel van die verhalen gingen over de duurzaamheidsstrategie van de grootste uitstoter van Nederland. Zo publiceerde Zuza Nazarak twee verhalen: een over de methaanuitstoot en een over hoe de klimaatstrategie van het havenbedrijf de aandeelhouders tevreden houdt. 

Ook waren er twee verhalen over de mensen die de haven bevolken. Voor het eerst kwamen er zeemannen zélf aan het woord én in beeld in een artikel over hoe het zeemanshuis moeite heeft om te overleven. En het Goethe Institut – dat binnenkort uit Rotterdam zal verdwijnen – toonde in een tentoonstelling verborgen verhalen van Rotterdamse zeelieden. Saskia Klaassen sprak met de kunstenaar.

Wat Dan Wel? 

Ook dit jaar maakten Basia Dajnowicz en Anne Ardon de podcastserie ‘Wat Dan Wel?’ waarin ze in gesprek gaan met Rotterdammers die niet bij de pakken neerzitten maar actief bezig zijn om de stad een stukje beter te maken. Het is namelijk makkelijk om te zeggen wat we niet (meer) willen, maar hoe begin je te bedenken: wat dan wel? 

Architectuur & Stedelijke ontwikkeling 

“Architectuurkritiek zonder sociaal-maatschappelijk kader is kortzichtig en schadelijk”, aldus het insta-account ministerie_van_vrom. De (anonieme) makers zijn berucht om hun scherpe kritieken en nerdy architectengrapjes. Op Vers Beton houden we het liever wat toegankelijker, maar toch is de quote ook op onze artikelen over architectuur en stedelijke ontwikkeling van toepassing: dat is namelijk meer en meer een strijdveld waarop maatschappelijke vragen tot uitdrukking komen. De woningnood, verkeersonveiligheid, gentrificatie, het schrappen van tramlijnen, verlies aan biodiversiteit, de afbraak van onbeminde architectuurpareltjes en zelfs de groter wordende kloof tussen arm en rijk: we schreven er in 2023 over in de context van onze groeiende stad. 

Het glorieuze verhaal van de Wederopbouw van Rotterdam ligt inmiddels ver achter ons en hebben we ingeruild voor groeipijn. Een dagelijkse dosis citymarketing – getuige de onophoudelijke plaatjesmachine van ‘Rotterdam Architectuurstad’ – kan de symptomen wellicht verminderen, maar het neemt de oorzaak niet weg. De pijn zit in de hardnekkige ongelijkheid tussen de verschillende wijken en haar bewoners, zowel oude als nieuwe Rotterdammers. En die ongelijkheid laat zich zonder een alternatieve visie niet wegpoetsen.

Rotterdamse woningmarkt

Die ongelijkheid leidt tot onbegrip over en weer, want niet elke Rotterdammer ervaart de pijn. De een ziet het probleem niet of verdient er zelfs geld aan, terwijl de ander er middenin zit en zich geen uitweg kan voorstellen. Dat geldt vooral voor de woningmarkt. Neem deze twee uitersten: twee empty nesters met een veel te grote en afbetaalde koopwoning tegenover de Oost-Europese seizoenarbeider die elke maand te veel huur betaalt aan een huisjesmelker voor een aftandse woning in Carnisse. Maar ook de middenklasse die wél aan een woning komt en in een nieuwbouwwoning zit, heeft te maken met hoge huren en soms zelfs misstanden verscholen achter de voordeur. 

Zijn er dan geen lichtpuntjes? Natuurlijk wel. Architecten leveren regelmatig fraai werk af en met alle nieuwe woningen erbij wordt de stad steeds levendiger. Rotterdam staat er goed op bij jongeren en studenten, die hier in groten getale naartoe blijven komen, uit binnen- en buitenland. Om het landschap om ons heen te sparen blijven we binnenstedelijk bouwen: kijk maar eens op Katendrecht. Binnenkort verplaatst de bouwwoede zich naar de ‘Oostflank’, het gebied tussen Alexander en Zuidplein. En hoe belangrijk het ook is dat we blijven bouwen, het is nog belangrijker om oog te houden voor de groeipijn die daarbij hoort.

Chef ‘Architectuur’ Teun van den Ende deed onderzoek naar de commerciële huurmarkt die de afgelopen jaren door het woonbeleid een enorme vlucht heeft genomen. Steeds meer mensen zijn aangewezen op de vrije sector. De markt heeft studenten, jongeren en expats als verdienmodel ontdekt en zo is de woningmarkt steeds meer ‘verhoteliseerd’. 

Top 10 

Van de 160 gepubliceerde artikelen waren dit de tien best gelezen: 

1. Parkpolitiek: het best mislukte park van Nederland ligt in Rotterdam 
2. Ourdomain: legale discriminatie op de woningmarkt 
3. Waarom je niet zou moeten willen stelen bij de Albert Heijn, maar het toch doet 
4. Acht Rotterdammers om in 2023 in de gaten te houden 
5. De mysterieuze verdwijning van Swapfiets-pedalen
6. Giovanni Burke was een verbinder, vriendelijk en betrokken bij zijn straat, stad én club
7. Groene gentrificatie: wat een nieuw park doet met de vastgoedprijs in de buurt
8. Kantoorgebouw Blakeburg: onbeminde kolos van brutalistische klasse
9. Oprichters van Weelde: “Is er nog wel plek voor ons in deze stad?”
10. Interview architect Sofie van Brunschot: “In zes jaar tijd heb ik nog nooit een vrouwelijke opdrachtgever ontmoet”

Wat Vers Beton nog meer deed 

• We publiceerden 160 artikelen; 
• brachten 8 onderzoeksdossiers; 
• maakten 6 podcasts;
• organiseerden 2 talkshows 
• en 2 keer een debat.

Maar ook op zakelijk en strategisch gebied zaten we niet stil. Je kunt dit beschouwen als ons jaarverslag. 

Nieuwe website 

Half februari 2023 gaat de nieuwe website van Vers Beton ‘live’, wat al de vijfde ‘versie’ is van versbeton.nl. De nieuwe vormgeving is rustiger, ‘professioneler’ en kent meer pasteltinten. We grappen op de redactie over de ‘pastelfase’ van Vers Beton. Ons hele archief – zo’n 4.000 artikelen – is overgezet naar een nieuw Content Managment Systeem. Het biedt leden meer mogelijkheden om hun abonnement zelf te beheren en voor de verkoop van abonnementen maken we voortaan gebruik van de plugin woocommerce. De website is gebouwd door het Rotterdamse internetbureau Level Level. 

Medewerkers

Dit jaar is Astrid Standhardt erbij gekomen als vaste eindredacteur. We hebben tegenwoordig doorlopend stagiairs die ons ondersteunen. Dit jaar waren dat Doris Janssen en Aukje Mak, beide student Journalistiek aan de Fontys Hogeschool in Tilburg. Mirjam van Tiel heeft het stokje overgenomen van Wenting Chong en zich bij het team gevoegd om de administratie op orde te houden. Abe Minnema is bij ons aan de slag gegaan als impactredacteur. 

Dit jaar publiceerden we een In Memoriam van een collega. Het was maar liefst de derde keer in ons bestaan dat we afscheid moesten nemen van een redacteur, maar het zal nooit wennen. Giovanni Burke overleed onverwacht aan een hersenvliesontsteking. Sharyfah Bhageloe schreef een mooi IM. We zullen hem missen. 

Innovatieprogramma 

We namen dit jaar deel aan het ‘Vernieuwingstraject’ van het Stimuleringsfonds van de Journalistiek (SVDJ). We kregen een coach, een ‘inspiratietour’ langs redacties in Nederland, België en Duitsland én budget om uit te geven aan innovatie. Hierdoor konden we een impactredacteur in de arm nemen en meer leren over en investeren in betere data dashboards. Ook hebben we dankzij dit traject een aansluiting met Surfconext. Dit betekent dat het hoger onderwijs voortaan één abonnement kan afsluiten waarmee ál haar studenten en medewerkers onze artikelen kunnen lezen. Dat is best een primeur, als eerste online journalistiek platform in Nederland. We verwachten op basis van gesprekken die wij voeren dat andere platforms in Nederland ons voorbeeld gaan volgen. Lees meer hierover in dit artikel van uitgever Hilde Westerink. 

Werk je bij een instelling en ben je nog niet aangesloten? Neem dan contact op met [email protected]

Subsidies en fondsen 

Dit jaar kregen we subsidies van het SVDJ, de gemeente Rotterdam (project slavernijverleden), het mediafonds van de Provincie Zuid-Holland en een donatie van de Fred Foundation. Veel artikelen zijn ook mogelijk gemaakt omdat freelancers ondersteuning kregen van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Voor de onderzoeksartikelen op Vers Beton maken we al sinds 2018 samen met OPEN Rotterdam gebruik van een subsidieregeling van het SVDJ. We kregen dit jaar te horen dat die specifieke regeling voor samenwerkingen komt te vervallen. We dienden een aanvraag in voor een tweejarige subsidie voor de ‘verduurzaming van onderzoeksjournalistiek’ en hoorden vlak voor de feestdagen dat het SVDJ deze heeft toegewezen. Dat is in feite een investering om ons te helpen méér eigen geld te verdienen. Met deze tweejarige regeling kunnen we voor de verandering ook wat langer vooruitkijken. 

Vooruitkijken 

De donatie van Fred Foundation heeft als doel om de artikelen op Vers Beton toegankelijker te maken voor een groter publiek. Betalende lezers blijven voor ons ontzettend belangrijk, maar we beseffen ook dat niet alle mensen in onze stad daar de middelen voor hebben. En dat terwijl iederéén in onze ogen toegang moet kunnen krijgen tot kwalitatieve en onafhankelijke journalistiek. We werken daarom nu aan een technische aanpassing waardoor de artikelen de eerste 24 uur gratis toegankelijk zijn en pas daarna achter een betaalmuur verdwijnen. Verder wordt er een ‘deel dit artikel’-knop gemaakt zodat je als betalend abonnee artikelen makkelijk kunt delen met je netwerk. Deze aanpassingen doen begin 2024 hun intrede, houd onze nieuwsbrief en socials in de gaten!

Steun Vers Beton

Wil je dat wij in 2024 meer van dit soort verhalen kunnen maken? Wij kunnen alleen onafhankelijk blijven bestaan dankzij onze leden. Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen én delen. Je bent al abonnee voor €7,50 per maand, de eerste maand lees je gratis. Of neem een jaarabonnement en bespaar direct €15,-