Aan het Hofplein verrijst RISE, de hoogste woontoren van Europa. De sociale huurflat Pompenburg moet daarvoor worden gesloopt. De ooit zo harmonieuze sfeer in het karakteristieke wooncomplex is om te snijden. Maar komt die nieuwe toren er wel? Volgens experts kleven er veel risico’s aan het project, dat bovendien veel minder betaalbare woningen oplevert dan wordt voorgeschoteld.
Reconstructie
Dit artikel in het kort:
- In 2019 lazen bewoners van de Pompenburgflat in de krant dat hun complex gesloopt zou worden voor de bouw van RISE: drie torens waarvan de hoogste 287 meter wordt. Vijf jaar later weten veel bewoners nog altijd niet precies waar ze aan toe zijn.
- Om de bouw mogelijk te maken, voeren woningcorporatie Havensteder en de gemeente als argument aan dat er veel vraag is naar nieuwe woningen. Het uiteindelijke ontwerp van RISE lijkt echter vooral ingegeven door de stedenbouwkundige wens om het Hofplein een make-over te geven én Rotterdam verder op de kaart te zetten als hoogbouwstad, blijkt uit overheidsstukken.
- Voor het toevoegen van meer betaalbare woningen zijn er goedkopere en duurzamere oplossingen te bedenken, zoals de bouw van niet drie, maar één nieuwe toren, in combinatie met het ophogen van het bestaande gebouw.
- De bouw van RISE wordt door de markt als zeer risicovol gezien. De ervaring met dit soort megahoogbouw is in Nederland schaars (en dus duur), terwijl de markt voor dure appartementen verzadigd lijkt. Er bestaat daarom ook een kans dat RISE voorlopig helemaal niet van de grond komt.
“Dit wordt onze laatste woning, dachten we twaalf jaar geleden. Hier willen we worden uitgedragen. Helaas, Havensteder besloot anders. In het najaar van 2019 lazen we in de krant dat ze ons appartement gaan slopen.” Helmuth Tjemmes (80) zit op de driezitsbank in zijn woonkamer op de vijfde verdieping van De Pompenburgflat. Naast hem staat een enorme porseleinen hond. Tegen de wanden staan boekenkasten met het werk van zijn overleden vrouw, die vertaalster was.
Het sociale woningbouwcomplex de Pompenburg is een U-vormige flat met 226 huurwoningen en een binnentuin. Het betegelde pand, ontworpen door de vermaarde architect Carel Weeber, staat in het centrum van Rotterdam, pal aan het Hofplein. Het is krap veertig jaar oud en werd in 2019 nog voor 3,7 miljoen euro opgeknapt door woningcorporatie Havensteder. Sindsdien heeft het energielabel A.
Met de Pompenburg is weinig loos: De appartementen zijn energiezuinig, de bewoners tevreden, de huren laag. “Waarom dan toch slopen?”, vraagt Tjemmes zich af. Met een aantal medebewoners richtte hij actiegroep Behoud Pompenburg op. Ze hangen plakkaten op met de tekst: “Sloop ons niet”. Ze organiseren bijeenkomsten en doen onderzoek. “En, als het moet, sta ik met mijn rollator op de barricades. We gaan er tegenin”, zegt hij strijdbaar.
Veel illusies maakt hij zich daarbij niet. “De gemeente heeft het plan al goedgekeurd.” De flat moet plaatsmaken voor drie gigawoontorens: De Coolsingeltoren van 143 meter, de Weenatoren van 158 meter en de Hofpleintoren van 286 meter, samen goed voor 1477 woningen, een hotel en een gemengde plint met kantoorruimte, winkels en horeca.
Word lid!
De woningen moeten voor de helft in de categorie ‘betaalbaar’ vallen (koopprijzen tot 355.000 euro en huren tot 1040 euro, exclusief servicekosten). Ze worden volgens de wethouder gebouwd voor de vuilnisman en de politieagent. “Mijn zoon is politieagent,” zegt Tjemmes met pretoogjes, “maar die heeft niet het salaris om een woning van duizend euro te huren, hoor.”
De zittende huurders van Pompenburg hebben het wat dat betreft beter voor elkaar. Zij mogen met behoud van huur verhuizen naar de nieuw te bouwen sociale huurwoningen in de Coolsingeltoren. Tjemmes is bang dat hij dat niet meer zal meemaken. “Twee jaar geleden verhuisden we onze slaapkamer naar de achterkant van de flat, en mijn werkkamer naar de voorkant. Een dag later lag ik in het ziekenhuis. Ik bleek een vergrote hartkamer te hebben en moet uitkijken met stress. Nu is mijn hartslag ook weer veel te hoog.”
Tjemmes snapt dat niet alle Pompenburgers er zo geharnast in staan als hij. “Als je jong bent en je krijgt een splinternieuwe woning aangeboden, hartstikke mooi natuurlijk.” Maar in de Pompenburg zitten veel mensen die daar vanaf de beginjaren wonen. Ouderen die niet op een verhuizing zitten te wachten. Toen de plannen in 2019 aan het licht kwamen, hield Behoud Pompenburg een bewonersenquête: 70% was tegen de sloop.
Of dat nog steeds zo is, is de vraag. Ruim drie jaar van bewonersbijeenkomsten, ambtelijke brieven en onzekerheid hebben de Pompenburgers niet onberoerd gelaten. Ze zijn murw, en het al jaren voortslepende proces leidt tot tweespalt. Waar ze vroeger harmonieus tuinfeesten organiseerden, zijn er nu buren die elkaar in de lift niet meer aankijken. En dan moet de sloop nog beginnen. De verwachte afronding van het project is 2033.
In de Pompenburg zitten veel mensen die daar vanaf de beginjaren wonen. Ouderen die niet op een verhuizing zitten te wachten
De gemeente kijkt naar het algemeen belang en zegt dat de sloop-nieuwbouw 738 extra betaalbare woningen zal opleveren. Dat klopt niet helemaal. De Pompenburgwoningen die worden gesloopt, moeten daarvan worden afgehaald. En vergeleken met andere scenario’s waarbij Pompenburg kan blijven staan, gaat het om hooguit 106 extra betaalbare woningen, berekende onderzoekscollectief Spit. Een aantal dat makkelijker, goedkoper en met veel minder klimaatimpact te realiseren is door de Pompenburgflat ‘op te toppen’ (extra woonlagen toevoegen, red), zeggen diverse experts.
Daar komt bij dat uit een analyse van documenten en gesprekken met experts blijkt dat het nieuwbouwplan RISE bol staat van de risico’s. Marktkenners wijzen op de torenhoge bouwprijzen, technische uitdagingen, milieuproblematiek en onzekere markten voor dure huurwoningen, kantoren en hotelkamers. Het werpt de vraag op waarom woningcorporatie Havensteder en de gemeente dan toch zo graag meegaan in de plannen van projectontwikkelaar Red Company. Een reconstructie.
Al 2 reacties — discussieer mee!
Uitstekend spitwerk. Geeft duidelijk aan hoe de “zaken” zijn gegaan !!
Negatieve effekten van Rise op de bezonning en windhinder op het Hofplein, het plan voor een stedelijke buitenruimte, zijn niet meegenomen. Maar dat komt nog wel aan de orde bij de zienswijzen op het ontwerp-bestemmingsplan.
Hoi Elizabeth,
Klopt, we hadden het verhaal nog wel langer kunnen maken, maar moesten een beetje snijden. In alle schaduwen die de hoogbouw aan de zuidkant van het spoor opleveren voor de noordkant van het spoor zit ook nog wel een keer een verhaal.