Essay
Terwijl de champagnekurken knalden, projecteerde een extreemrechtse groepering de eerste minuten van 2023 racistische leuzen op de Erasmusbrug. Het werd meteen landelijk nieuws en beheerste ook de maanden erna de media. Nigel van Schaik onderzocht hoe een klein groepje neonazi’s de Nederlandse nieuwsmedia zo eenvoudig kon gebruiken voor hun gedachtegoed.
Het plan leek in het water te vallen. Door de harde wind werd het Nationale Vuurwerk bij de Erasmusbrug een paar uur voor de jaarwisseling van 2023 afgelast. Sommige Rotterdammers waren op dat moment nog wel op de kades te vinden en RTL Nieuws zond een livestream uit van het uitzicht.
In de eerste minuut van 2023 schoven er woorden over de pyloon van de Erasmusbrug. Ik zal alleen de eerste van de vier leuzen citeren die vanaf de kade met een laser projector op de brug werden geworpen: “Vrolijk blank 2023”. De rest van de tekst was nog racistischer, eindigend in de zogenaamde fourteen words, een internationale strijdkreet van de wit-nationalistische beweging, verzonnen door berucht neonazi en Klu Klux Klan-lid David Lane. Onmiddellijk pikten alle grote nieuwsmedia in Nederland de stunt op en werden de leuzen landelijk nieuws.
Al snel werd duidelijk dat een groep die zichzelf White Lives Matter noemt achter de projecties zat. Als het weer beter was geweest waren de woorden omlijst door de grootste vuurwerkshow van het land, maar die tegenvaller mocht de pret voor WLM niet drukken. Uit gelekte chatgesprekken bleek dat de groep de ochtend van 1 januari door het dolle heen was.
Het doel van de projecties was via de media racistische retoriek in de Nederlandse huiskamer te krijgen
Journalisten troffen een manifest aan waarin de doelen en middelen van WLM uiteen werden gezet. De groep droomde van een Nederlandse witte etnostaat, met “minstens 99 procent witte mensen” en een einde aan burgerrechten voor mensen van kleur. Om dat te bereiken moesten de leden onbeschaamd racisme in Nederland verder “normaliseren” door “de superioriteit van het witte ras” te benadrukken. Er moest een “raciaal bewustzijn” ontstaan, bereikt door middel van “legale en vredelievende middelen”. Het expliciete doel van de projecties op de Erasmusbrug was hun racistische retoriek via de media in de Nederlandse huiskamer te krijgen, en dat is gelukt.
Om daadwerkelijk mensen zijn kant op te verleiden, zocht de groep de leuzen zorgvuldig uit. Het is geen toeval dat de leden kozen voor “Vrolijk blank 2023” en niet voor “Alle migranten het land uit”; het moest niet te veel of niet te snel argwaan opwekken. Ook deze strategie was een succes. Op sociale media en onder nieuwsberichten over het incident begonnen lezers zich al snel af te vragen wat er eigenlijk zo racistisch was aan White Lives Matter of het uitsluitend aan witte mensen toewensen van een gelukkig nieuwjaar. Black Lives Matter kon toch ook? Waarom dit dan niet? Het is een begrijpelijke vraag met een simpel antwoord, dat niet door elk nieuwsmedium gegeven werd.
Het incident op de Erasmusbrug en latere vergelijkbare projecties op andere plekken, leverde WLM in de eerste maanden van 2023 veel media-aandacht op. Veel landelijke en lokale media konden blijkbaar weinig anders dan in de val trappen die WLM voor ze had gezet. De projecties waren nu eenmaal schokkend, spectaculair, en bovendien een directe reactie op een protestbeweging die in voorgaande jaren veel aandacht had gekregen. Over de nieuwswaarde van het verhaal bestond geen twijfel.
Nog geen reactie — begin de discussie!