In memoriam
Op 27 maart 2024 overleed de Rotterdamse kunstenaar Julio Moreno Robles, die onder meer kleurrijke Latijns-geïnspireerde schilderijen maakte. Moreno Robles was een stille kracht in de Rotterdamse kunstwereld die altijd bleef schilderen en zich inzette voor de lotsverbetering van beeldend kunstenaars.
Ik sprak Julio Moreno Robles voor het laatst tijdens een tentoonstelling van kunstenaars-vluchtelingen in gebouw De Heuvel. Hier exposeerde hij een aantal van zijn karakteristieke, kleurrijke Latijns-geïnspireerde schilderijen, maar ook een reeks intrigerende, ietwat mysterieuze collages. Moreno Robles maakte een vitale indruk. Hij sprak bedachtzaam en gedecideerd en gidste me door de expositie waar kunstenaars uit alle windstreken hun visie op het vluchtelingenbestaan op doeken en in beelden uitdrukten.
Stille kracht
Hoewel hij deelnam aan solo- en groepstentoonstellingen in Nederland, Duitsland, Chili en de Verenigde Staten, dook Moreno Robles veelvuldig op bij presentaties van het werk van vluchtelingen in het algemeen, en die uit Chili in het bijzonder. Als Chileense vluchteling was hij geen muurschilder, zoals zijn collega en vriend Jorge ‘Kata’ Nuñez, maar een ingetogen kunstenaar die het liefst de stilte zocht in zijn atelier aan de Hillegardisstraat in het Oude Noorden. Op de achtergrond was hij echter een stille kracht in de Rotterdamse kunstenaarswereld. Vele jaren zette hij zich onbaatzuchtig in voor de lotsverbetering van beeldend kunstenaars.
Moreno Robles werd in 1939 geboren in Santiago de Chile. Daar bezocht hij de kunstacademie waar hij zich in grafiek specialiseerde. Vervolgens toog hij naar de universiteit. Hier werd hij afdelingshoofd van de Pedagogische Faculteit en richtte zich als docent op de expressieve vorming van kleuters. Naast zijn werk ontwikkelde Moreno Robles zich ook als graficus en kunstenaar.
Pinochet
Nadat legerleider Pinochet op 11 september 1973 een gewelddadige staatsgreep uitvoerde, waarbij president Salvador Allende werd vermoord, werd een klopjacht ingezet op iedereen met linkse sympathieën. Meer dan honderdduizend tegenstanders van het militaire regime werden gearresteerd en gemarteld. Zo’n drieduizend Chilenen werden vermoord of verdwenen spoorloos. Sociale faculteiten werden gesloten en collega’s van Moreno Robles doken onder, vroegen asiel aan bij de ambassade van Venezuela of vluchtten halsoverkop naar het buitenland. Moreno Robles wist in Argentinië een vliegtuig naar Rome te pakken en arriveerde na omzwervingen in Rotterdam.
In een vluchtelingenkamp in Overschie begon Moreno Robles te schilderen. Materiaal haalde hij van straat
In een vraaggesprek, gepubliceerd in Kunstenaars gaan niet met pensioen (2019), vertelde hij: “Ik werd in Overschie in een kamp geplaatst en heb daar een jaar gebivakkeerd, in afwachting van een verblijfsvergunning. We kregen koffie en eten, maar geen geld. Ik ben daar gaan tekenen en schilderen. Materiaal haalde ik van de straat.”
De toenmalige burgemeester André van der Louw was begaan met het lot van de Chilenen en stichtte het Salvador Allende Centrum in Rotterdam, een ontmoetingsplek voor Chileense vluchtelingen, waarvan er veel in de Maasstad waren neergestreken. Samen met de burgemeester vervulde Moreno Robles het voorzitterschap van het centrum.
In 1976 kwam Moreno Robles in contact met de kunstenaars Wim Gerritsen en Ro Heilbron, die in de Middenhoefstraat in Rotterdam-West Galerie Solidair hadden opgericht. Hier werd werk getoond van kunstenaars die zich met buurtproblematiek, minderheden, de Cariben en vluchtelingen bezighielden. “Met succes kon ik hier mijn eigen werk tonen en me sterk maken voor de positie van Chilenen in Rotterdam”, vertelde Moreno Robles. Eindelijk, in 1988, kreeg hij een eigen atelier in de stad. Nadat zijn huwelijk strandde woonde hij daar ook: “Zes jaar lang. Met een matras op de grond.”
Het metershoge tweeluik Dag en Nacht op de hoek Coolhavenstraat en Schoonderloostraat herinnert aan het leven en werk van Moreno Robles
Ook was hij actief in de landelijke Beroepsvereniging voor Beeldend Kunstenaars (BBK). Ruim twintig jaar lang spande Moreno Robles zich in om de positie van Nederlandse kunstenaars te versterken. In 1986 haalde hij het nieuws toen zes bestuursleden van de bond met veel tamtam hun lidmaatschap van de Partij van de Arbeid (PvdA) opzegden om lid te worden van de Politieke Partij Radikalen (PPR), een kleine linkse partij die een jaar later opging in GroenLinks. “We ergerden ons aan de slappe opstelling van de PvdA,” vertelde Julio aan De Waarheid, “omdat ze in de Tweede Kamer akkoord waren gegaan met de opheffing van kunstenaarssubsidies.” De PPR had zich juist hardgemaakt voor de ondersteuning van beeldend kunstenaars.
Dag en Nacht
Altijd bleef hij schilderen. Vandaag herinnert het metershoge tweeluik Dag en Nacht (1995) op de hoek van de Coolhavenstraat en de Schoonderloostraat aan het leven en werk van Moreno Robles. Het is een prachtig werk van een vrouw en een man die naar elkaar kijken. Het is een kleurrijke schildering, vol met details en symboliek. Bijna twintig jaar geleden sprak ik met de kunstenaar over dit werk toen ik het boek Mooi van ver. Muurschilderingen in Rotterdam (2007) voorbereidde:
“De zonnebloem in de schildering van de vrouw is een levende bloem die de zon altijd volgt. Ik wilde hiermee uitdrukken dat, ondanks de repressie in mijn geboorteland ten tijde van het militaire regime, de hoop altijd levend blijft. In de schildering van de man zie je een martelplek en gereedschap waarmee je een graf kunt graven. Hoewel er ook vrouwen betrokken waren bij de dictatuur, waren het toch voornamelijk mannen die zich hiermee bezighielden. Op het eerste oog lijkt het tweeluik over goed en kwaad te gaan, maar dat is een te zwart-witte constatering. Dag en Nacht is een betere titel. Er bestaat geen goed en kwaad – de zon is immers ook verantwoordelijk voor schaduw.’
Julio Moreno Robles, kunstenaar te Rotterdam, werd 84 jaar.
Nog geen reactie — begin de discussie!