Cultuurorganisaties op Zuid vechten voor hun bestaan

Opinie

Drie culturele organisaties op Zuid luiden de noodklok over hun voortbestaan, onder meer tijdens het inspreekmoment over het Cultuurplan 2025-2028 deze woensdag. “De commissie blijkt toondoof voor de breed gedeelde ambitie om Rotterdam-Zuid ook op cultureel gebied te ontwikkelen.” Lees hier hun slotpleidooi en cri de coeur.

Metropolis Rotterdam, make it happen! 

De Rotterdamse band Tramhaus staat op 2 oktober voor het eerst in een stampvol Paradiso. Het is de albumrelease van hun langverwachte eerste plaat (5 sterren in de Volkskrant; 5 ballen in de NRC) en de start van een Europese tournee. Tramhaus stond al in 2022 op Metropolis. Hiermee kwam een droom van de band uit: spelen op het eerste festival dat ze als publiek bezochten.

Dezelfde dag dat Tramhaus in Paradiso staat, wordt in Rotterdam vrijwel zeker het einde van Metropolis ingeleid, met de bespreking van het Cultuurplanadvies 2025-2028 in de gemeenteraad. De manier waarop doet denken aan het boek Kroniek van een aangekondigde dood van Gabriel García Márquez. Gelukkig wordt hier niemand vermoord. Maar net als in het boek grijpen de dorpsgenoten, in dit geval stadsgenoten, niet effectief in om dit drama te voorkomen. 

Onder het motto ‘The best you’ve never heard of’ was Metropolis lange tijd één van de weinige grote, gratis toegankelijke festivals met een eigenzinnig en gedurfd programma, gericht op het ontdekken van jong talent. Onder meer The Smashing Pumpkins, The Prodigy, Wu-Tang Clan en Ronnie Flex stonden al op Metropolis nog voordat iemand van ze had gehoord.

Metropolis heeft een duidelijk eigen smoel, is gratis én op Rotterdam-Zuid

In de loop van de jaren kwamen er steeds meer festivals bij en tegenwoordig zijn bands soms al voor hun eerste optreden beroemd dankzij TikTok. Metropolis was daarom een aantal jaar zoekende. Maar inmiddels heeft het festival weer een duidelijk eigen smoel. Paradoxaal genoeg juist dankzij de grote hoeveelheid festivals tegenwoordig. Into The Great Wide Open, Down The Rabbit Hole, Best Kept Secret, het zijn allemaal festivals met een programma zoals Metropolis. Maar er is een wezenlijk verschil. Een kaartje voor Into The Great Wide Open kost ruim €200. En dan moet je nog naar Vlieland. Metropolis is gratis én op Rotterdam-Zuid.

In Rotterdam willen we dat cultuur voor een brede doelgroep toegankelijk is. Hoe mooi is het dan dat er een gratis toegankelijk festival is op Rotterdam-Zuid, midden in een doelgroep die we graag willen bereiken? Saskia Piqué, sinds 2022 directeur, gaf Metropolis de smoel van het moderne Rotterdam. Door vol in te zetten op een meer inclusief en divers festival, zoveel mogelijk door en voor Rotterdam-Zuid.

Alle gratis festivals hebben het moeilijk, Metropolis net zo. Met name de editie van 2023 werd geplaagd door de kostenstijgingen die al veel andere gratis festivals de kop heeft gekost. Noodgedwongen werd bezuinigd op het festivalterrein en programma. Dat jaar was het publiek kritisch. Maar de afgelopen editie 2024 wist Metropolis uit een neerwaartse spiraal te ontsnappen, door de kosten voor het terrein met een ander festival te delen. Reggae Woods op zaterdag, Metropolis op zondag. Hiermee is het organiseren van Metropolis aanzienlijk goedkoper geworden en het publiek waardeert het festival weer heel positief, zo blijkt ook uit recent publieksonderzoek.

Het zeer kritische advies van de commissie is te veel gebaseerd op een achterhaald beeld van het festival

De Cultuurplanbeoordelingscommissie kon de nieuwe inhoudelijke koers niet (goed) beoordelen. Eén festivaleditie (2023) is daarvoor te weinig. Het vernieuwde festivalterrein heeft de commissie niet kunnen zien, het moest nog gebouwd worden. Het zeer kritische advies van de commissie is dan ook te veel gebaseerd op een achterhaald beeld van het festival. Wat vooral verbaast is dat de commissie Metropolis niet onderscheidend vindt. Metropolis is gratis, grootschalig, avontuurlijk en op Zuid. Welk ander festival is dat? De commissie blijkt toondoof voor de breed gedeelde ambitie om Rotterdam-Zuid ook op cultureel gebied te ontwikkelen.

Omdat vrijwel zeker is dat de gemeente de komende jaren Metropolis niet meer steunt, is Rotterdam Festivals de laatste optie. Zij hebben wel oog voor de doelgroepen die Metropolis probeert te bereiken en hebben het festival altijd geholpen. Maar het bedrag dat nodig is, nu de gemeente niets meer doet, is voor Rotterdam Festivals wel heel veel gevraagd. Daarmee is de kans Rotterdam Festivals het festival kan redden erg klein.

Het einde van Metropolis, een prachtig festival dat al 35 jaar bestaat, lijkt aanstaande. Maar het is nog niet te laat. Tramhaus speelt in Paradiso ongetwijfeld het nummer Rotterdam, make it happen! Ooit was dit de slogan die Rotterdam neerzette als stad die dingen voor elkaar krijgt. Daarom een laatste oproep aan de gemeenteraad en Rotterdam Festivals: Metropolis in Rotterdam, make it happen!

Rutger Wolfson, voorzitter bestuur Metropolis

Dit beleid geldt niet voor Charlois

Op de dag dat bekend wordt dat het afscheid van onze burgemeester €1 miljoen mag kosten, krijgen wij een telefoontje: onze organisaties Productiehuis Flow uit Carnisse en House of Urban Arts uit de Tarwewijk ontvangen de komende jaren geen geld van de gemeente. Dat is niet het pijnlijkste. De afgelopen vier jaar riepen gemeenteraad en wethouders van alles over het gebied waar wij leven en werken: Cultuur op Zuid, Zomer op Zuid, Koers op Zuid, de Cultuurcampus, Cultuurtransitie… ronkende woorden, maar volstrekt betekenisloos.

Want ondanks de voldoende die onze organisaties kregen bij de advisering van de aanvragen, dreigen we nu toch buiten de boot te vallen. Gevolg: geen financiële steun voor talentontwikkeling, cultuureducatie en producties met bewoners uit Charlois, waar meer dan 70.000 mensen wonen. Wat komt daarvoor in de plaats? De valse hoop dat andere instellingen deze taken oppakken. Als dat het geval was, dan bestonden onze instellingen niet!

We moeten opdraven als de koning komt, maar echt meedoen is een stap te ver

Wij dragen de C van Cultuur. We richten ons al jaren op talentontwikkeling van jonge mensen uit de buurt en helpen ze bij het opzetten van hun bedrijf. We supporten buurtgenoten in hun struggles er wat van te maken door hun culturele en creatieve ideeën en ambities als startpunt te nemen. Daarvoor ontvangen we een bescheiden maar belangrijke subsidie van de gemeente. Met de opbrengsten van producties en educatieve programma’s en hulp van de overheid kunnen we geluids- en dansstudio’s en podia opzetten. We bereiken 2.800 deelnemers met honderd medewerkers en vrijwilligers, houden 381 activiteiten per jaar en trekken 36.000 bezoekers.

We halen geld naar Rotterdam door succesvolle aanvragen bij landelijke fondsen. Zo kunnen talentvolle Rotterdammers uit Charlois zich ontwikkelen. Sommige worden succesvol als artiest, andere als organisator, weer andere bieden als ondernemer werkgelegenheid of zorgen als community leader voor samenhang in de buurt.

Ook zijn we een ‘hub’ waar jonge mensen uit de buurt graag komen. We zijn veilig, er is aandacht en we helpen elkaar. Belastingpapieren worden ingevuld, nagels en kapsels verzorgd, huiswerk gemaakt en vriendschappen gesloten. Onze organisaties zijn van de straat, tegelijkertijd dragen we bij aan het functioneren van het systeem. We werken samen met scholen en sociale en maatschappelijke instellingen uit de buurt. We moeten opdraven als de koning komt of er een positief stukje over Charlois geschreven moet worden, maar echt meedoen is een stap te ver.

We helpen elkaar: van huiswerk maken tot belastingaangifte

De gemeente en Rotterdamse culturele instellingen wisten ons de afgelopen jaren te vinden, wekelijks schuiven wij aan om onze kennis en ervaring te delen. We zitten in adviesgroepen en panels, spreken op congressen en raadsvergaderingen, geven interviews, worden als partner opgevoerd in plannen van andere instellingen en winnen prijzen, zoals de Cultuurprijs Zuid-Holland en de Paul Neijghpenning. Onze opvattingen en methodes worden gebruikt in beleidsplannen van de gemeente en staan in de aanvragen van andere culturele instellingen.

Maar als het geld verdeeld moet worden eindigen we onderaan de streep, dan zijn we niet meer van essentieel belang. Het systeem is onrechtvaardig, het zorgt ervoor dat organisaties als de onze nooit zullen groeien en beschermt de instituten in de stad die onze manier van werken halfbakken kopiëren. Halfbakken, omdat zij onze doorleefde kennis en ervaring ontberen. Zij hebben niet de inspanning gedaan, interesse getoond, kennis ontwikkeld of de duurzame solidariteit om in onze wijken iets tot stand te laten komen.

Onze organisaties worden geleid door ervaringsdeskundigen. Die belichamen onze cultuur en weten wat jonge mensen nodig hebben om uit te groeien tot zelfbewuste, ondernemende en inspirerende Rotterdammers, die bijdragen aan de ontwikkeling van hun mede-Rotterdammers. Wij zorgen met elkaar voor nieuwe, internationaal aansprekende cultuur in een robuuste, niet-institutionele, coöperatieve structuur. 100% Rotterdams.

Cultuur moet in alle wijken beschikbaar zijn en daarmee ook in Charlois

Het gemeentelijk cultuurbeleid spreekt over cultuur in de wijken, cultuur mét Rotterdammers, interconnectiviteit, inclusiviteit, innovatie, spreiding, cultuur op Zuid en ecosystemen. Beleid waar wij nota bene zelf aan hebben bijgedragen en waarvoor wij herhaaldelijk als voorbeeld zijn gesteld. Bottom line: voor Charlois geldt dit beleid helemaal niet. Dat is pijnlijk en onacceptabel.

We roepen de raadsleden op dit niet te laten gebeuren en wijzen ze op het beleid van de gemeente zelf. Cultuur moet in alle wijken beschikbaar zijn en daarmee ook in Charlois. Wij verwijzen naar de partijprogramma’s van de Rotterdamse politieke partijen. Wij willen een rechtvaardig systeem in onze stad dat organisaties zoals de onze in staat stelt te groeien, onze manieren van werken en cultuuropvattingen erkent en die erkenning omzet in financiële ondersteuning.

Y.M.P, Productiehuis FLOW & Indirah Tauwnaar, House of Urban Arts